Phân tích nét mới trong cảm nhận về Đất nước lớp 12 hay nhất

Tham khảo bài văn mẫu lớp 12 về nét mới trong cảm nhận về Đất Nước giúp học sinh nắm vững nội dung và cách phân tích tác phẩm. Những điểm mới lạ trong cách nhìn nhận của Nguyễn Khoa Điềm trong đoạn trích “Đất Nước” luôn mang lại cảm hứng và mở ra cách tiếp cận sáng tạo cho học sinh khi ôn tập môn Ngữ văn.

Dàn ý: Phân tích nét mới trong cảm nhận về Đất nước

Phân tích nét mới trong cảm nhận về Đất nước

I. Mở bài

• Tình yêu với đất nước là nguồn cảm hứng dồi dào trong thơ ca Việt Nam, đặc biệt là trong sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm.
• Bài thơ “Đất Nước” trích từ trường ca Mặt đường khát vọng mang đến những khám phá mới mẻ, sâu sắc về đất nước.

II. Thân bài

a, Thời điểm ra đời của Đất nước

• Đất nước đã tồn tại từ rất lâu đời, trước khi mỗi thế hệ ra đời: “Khi ta lớn lên/Đất nước đã có rồi”.
• Hình ảnh đất nước hiện diện từ những nét văn hóa cổ xưa như tục ăn trầu, búi tóc, sự thủy chung, hạt gạo – biểu tượng cho sự lao động của con người.
• Tác giả không xác định cụ thể thời gian ra đời, khơi gợi hình ảnh đất nước vĩnh cửu.

b, Phạm vi tồn tại của Đất nước

• Đất nước không chỉ là không gian địa lý mà còn là máu xương, hiện diện trong mỗi cá nhân: “Đất Nước là máu xương của mình”.
• Đất nước gần gũi qua những câu chuyện cổ tích từ thuở ấu thơ, hiện diện trong lời kể của mẹ.

c, Sự lớn lên của Đất nước

• Đất nước trưởng thành trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm: “Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”.
• Quá trình đấu tranh của nhân dân làm đất nước vững chãi hơn.

d, Những định nghĩa độc đáo về Đất nước

• Đất nước là sự kết hợp giữa không gian địa lý, chiều dài lịch sử và chiều sâu văn hóa.
• Sự thống nhất giữa cái chung và cái riêng trong cuộc sống làm nên đất nước.

e, Tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”

• Nhân dân là người đã dựng xây và bảo vệ đất nước qua hàng ngàn năm.
• Những con người bình dị như “người vợ nhớ chồng”, “người học trò nghèo” đã góp phần làm nên đất nước.
• Lịch sử đất nước là câu chuyện của nhân dân, họ giữ gìn và truyền lại các giá trị văn hóa truyền thống.

III. Kết bài

• Tư tưởng “Đất Nước của nhân dân” thể hiện tinh thần cách mạng, khẳng định vai trò của nhân dân trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước.
• Giọng thơ thủ thỉ, chất liệu văn hóa dân gian được sử dụng khéo léo, biến Đất Nước trở thành một tác phẩm tiêu biểu về đề tài quê hương.

Phân tích Nét mới trong cảm nhận về Đất nước, khám phá ý nghĩa trong bài Đất nước

Bài mẫu 1: Nét mới trong cảm nhận về Đất nước

Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, trích từ trường ca Mặt đường khát vọng, là một trong những tác phẩm tiêu biểu của thơ ca Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh, thể hiện rõ nét những cảm nhận mới mẻ và sâu sắc về đất nước. Qua đó, tác giả không chỉ truyền tải niềm tự hào dân tộc mà còn mang đến những suy tư, trăn trở về vai trò và sự gắn bó của con người với đất nước.

Nguyễn Khoa Điềm mở đầu tác phẩm bằng việc xóa bỏ khái niệm thời gian cụ thể về sự ra đời của đất nước. Đối với tác giả, đất nước không phải là một thực thể mới mẻ, hay có khởi nguồn rõ ràng trong dòng chảy lịch sử, mà là một sự tồn tại vô cùng lâu đời: “Khi ta lớn lên Đất nước đã có rồi”. Cách nhìn này giúp khắc sâu cảm nhận về một đất nước vĩnh cửu, đã tồn tại từ xa xưa và luôn hiện diện bên mỗi con người. Bên cạnh đó, phạm vi của đất nước không chỉ đơn thuần là không gian địa lý, mà còn là sự tồn tại trong chính bản thân mỗi cá nhân: “Đất Nước là máu xương của mình”. Với sự gắn bó máu thịt ấy, đất nước hiện diện trong từng khía cạnh đời sống, từ những câu chuyện cổ tích “ngày xửa ngày xưa…” được kể lại qua lời mẹ, đến những truyền thống và giá trị văn hóa dân tộc. Điều này làm cho khái niệm đất nước trở nên gần gũi, thân thương, và gắn bó với mỗi cá nhân từ thuở ấu thơ.

Một trong những điểm độc đáo của Nguyễn Khoa Điềm là cách ông nhìn nhận về đất nước qua lăng kính lịch sử. Nếu trong thời phong kiến, đất nước thường được định nghĩa là thuộc quyền sở hữu của vua chúa như trong câu: “Nam quốc sơn hà Nam đế cư”, thì đến thời cận đại, quan niệm đã tiến bộ hơn với việc coi dân là chủ thể của đất nước: “Dân là dân nước, nước là nước dân” (Phan Bội Châu). Tuy nhiên, quan điểm này vẫn chịu ảnh hưởng bởi ý thức hệ phong kiến và tư sản. Đến thời đại Hồ Chí Minh, quan niệm về đất nước đã phát triển mạnh mẽ, sâu sắc hơn, thể hiện qua sự khẳng định rằng nhân dân chính là những người kiến tạo và bảo vệ đất nước, như trong thơ Nguyễn Đình Thi: “Ôm đất nước những người áo vải, đã đứng lên thành những anh hùng”.

Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục phát triển tư tưởng này bằng việc nhấn mạnh rằng đất nước chính là của nhân dân. Nhân dân không chỉ là người kiến tạo mà còn là chủ thể duy nhất và chính đáng của đất nước. Quan niệm này đã khắc họa rõ nét vai trò trung tâm của nhân dân trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nguyễn Khoa Điềm mở rộng khái niệm đất nước trên nhiều chiều kích khác nhau, bao gồm chiều rộng không gian, chiều dài lịch sử và chiều sâu văn hóa.

Cảm nhận bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm, tình yêu quê hương và lòng tự hào dân tộc

Trong chiều rộng của không gian, tác giả không miêu tả đất nước qua biên giới hay địa lý mà qua những trải nghiệm đời thường của nhân dân: “Đất là nơi anh đến trường, Nước là nơi em tắm…”. Với cách cảm nhận này, đất nước trở thành một không gian vô cùng gần gũi, nơi chứa đựng những kỷ niệm, tình yêu, và những khoảnh khắc thiêng liêng trong cuộc sống của con người.

Trong chiều dài lịch sử, Nguyễn Khoa Điềm không nhắc đến các sự kiện lịch sử hoặc những nhân vật anh hùng nổi tiếng mà thay vào đó, ông đề cao sự đóng góp của những con người bình dị, vô danh trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Những con người ấy đã sống, chiến đấu và hy sinh vì đất nước: “Họ đã sống và chết, Giản dị và bình tâm, Không ai nhớ mặt đặt tên, Nhưng họ đã làm ra Đất Nước”. Nhân dân là những người đã lao động, chiến đấu và truyền lại cho thế hệ sau không chỉ đất đai mà còn những giá trị tinh thần, văn hóa quý báu.

Cuối cùng, trong chiều sâu văn hóa, đất nước không chỉ tồn tại qua các danh nhân lịch sử mà còn được xây dựng qua những phong tục, tập quán và truyền thống lâu đời. Nguyễn Khoa Điềm đã nhắc đến những yếu tố văn hóa giản dị mà sâu sắc như “miếng trầu” của bà, “cái kèo, cái cột”, hay “hạt gạo phải một nắng hai sương”. Những hình ảnh ấy thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa văn hóa dân tộc và cuộc sống của người dân, từ đó tạo nên một đất nước đậm đà bản sắc và bền vững qua thời gian.

Qua toàn bộ tác phẩm, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ nhấn mạnh rằng đất nước là của nhân dân mà còn kêu gọi mỗi cá nhân nhận thức được trách nhiệm của mình đối với đất nước. Sự tồn tại và phát triển của đất nước được xây dựng từ sự đóng góp của mỗi con người, dù nhỏ bé, từ những người bình dị trong cuộc sống hằng ngày. Điều này đặt ra một trách nhiệm cao cả đối với mỗi người trong việc bảo vệ và phát triển đất nước, vì “Đất Nước này là Đất Nước của nhân dân”.

Nguyễn Khoa Điềm đã mang đến một góc nhìn mới mẻ về đất nước, không chỉ thông qua việc xóa bỏ các khái niệm truyền thống về thời gian và không gian mà còn qua việc đề cao vai trò của nhân dân. Từ những người bình dị trong cuộc sống hằng ngày cho đến những truyền thống văn hóa lâu đời, tất cả đã góp phần tạo nên một đất nước vững mạnh và trường tồn. Thông qua tác phẩm, tác giả đã khẳng định rằng đất nước không phải là một khái niệm trừu tượng mà là một phần không thể thiếu của mỗi cá nhân, gắn bó máu thịt và đầy trách nhiệm.

>>> Tham khảo: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất nước chi tiết và hay nhất

Phân tích bài Đất nước, khám phá nét nghệ thuật độc đáo và chiều sâu cảm xúc

Bài mẫu 2: Nét mới trong cảm nhận về Đất nước

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm từng chia sẻ rằng: “Tôi cố gắng thể hiện hình ảnh Đất Nước giản dị, gần gũi nhất. Đó là cách để đi vào lòng người, đồng thời cũng là cách để tôi mở lối đi riêng của mình, không lặp lại người khác”. Lời tâm sự này của ông như một chỉ dẫn, giúp người đọc tìm hiểu sâu hơn về đoạn trích “Đất Nước”, đồng thời khám phá sự độc đáo trong tư duy sáng tạo của nhà thơ, đặc biệt là qua 9 câu thơ đầu của đoạn trích.

Những “đóng góp mới mẻ” của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ đơn giản là sự sáng tạo về nội dung hay hình thức, mà còn là dấu ấn cá nhân độc đáo. Sự mới mẻ đó là yêu cầu tất yếu của nghệ thuật, bởi mỗi nghệ sĩ đều cần có giọng nói riêng. Như nhà văn Hoài Thanh từng nhấn mạnh: “Khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”, hay như cách nói của Tuốc-ghê-nhép, mỗi tác phẩm phải mang trong mình “thần sắc riêng” của người sáng tạo.

Trường ca “Mặt đường khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm được hoàn thành tại chiến khu Bình-Trị-Thiên vào năm 1971, và xuất bản lần đầu năm 1974. Tác phẩm tập trung vào sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị miền Nam trong cuộc chiến chống đế quốc xâm lược, cũng như tình yêu đất nước, trách nhiệm của thế hệ. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những đoạn thơ xuất sắc về chủ đề đất nước trong thơ ca Việt Nam hiện đại, đặc biệt qua 9 câu thơ đầu tiên, Nguyễn Khoa Điềm đã gửi gắm những cảm xúc nồng nàn và những suy tư sâu sắc về chiều dài của Đất Nước, giúp trọn vẹn hóa những cảm nhận của ông về mảnh đất quê hương.

Nguyễn Khoa Điềm không phải là người đầu tiên đặt câu hỏi về cội nguồn của Đất Nước. Trước ông, văn học dân gian đã trả lời câu hỏi này qua những câu chuyện truyền thuyết như Lạc Long Quân và Âu Cơ, hay sự tích quả bầu mẹ giải thích sự ra đời của 54 dân tộc anh em. Thơ ca trung đại Việt Nam khẳng định cội nguồn đất nước qua các tác phẩm kinh điển như “Nam quốc sơn hà” và “Bình Ngô đại cáo”, liên hệ với các triều đại mạnh mẽ của nước nhà như Triệu, Đinh, Lý, Trần. Những cội nguồn này cao cả, thiêng liêng nhưng cũng xa xôi, mờ ảo trong dòng thời gian. Trái lại, Nguyễn Khoa Điềm đưa đất nước đến gần với con người hơn, từ những điều nhỏ bé, gần gũi trong cuộc sống:

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa… mẹ thường hay kể”

Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” khơi gợi cả một chiều dài lịch sử, đồng thời cũng gợi sự gần gũi thân thương từ những câu chuyện cổ tích mẹ kể từ thuở ấu thơ. Qua đó, nhà thơ không chỉ nhấn mạnh cội nguồn của Đất Nước mà còn khẳng định sự gắn bó của Đất Nước với từng con người, từ những ngày đầu tiên của cuộc sống.

Nét mới trong cảm nhận về Đất nước, nghệ thuật bài Đất nước giàu tính nhân văn

Cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm về Đất Nước không chỉ dừng lại ở những câu chuyện xa xôi mà còn gắn liền với những hình ảnh rất đỗi quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày. Đó là “miếng trầu bà ăn”, “cây tre dân mình trồng mà đánh giặc”, “tóc mẹ bới sau đầu”, hay “muối mặn gừng cay” trong tình cảm gia đình. Những hình ảnh này như bước từ cuộc sống đời thường vào trang thơ, mộc mạc mà thấm đượm tình người.

Hình ảnh “miếng trầu bà ăn” gợi nhớ đến câu chuyện cổ tích Trầu Cau, với tình nghĩa vợ chồng, anh em sâu nặng. Hình ảnh “gừng cay muối mặn” xuất hiện trong ca dao khẳng định lẽ thủy chung giữa con người:

“Tay nâng chén muối đĩa gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”

Hay hình ảnh hạt gạo lại nhắc nhở về công sức lao động của người dân qua câu ca dao:

“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”

Những hình ảnh này không chỉ gần gũi mà còn mang trong mình sự thiêng liêng của cội nguồn, vừa mộc mạc lại vừa cao cả, vừa quen thuộc lại vừa mới lạ dưới góc nhìn của Nguyễn Khoa Điềm.

Ngoài sự mới mẻ trong nội dung, đoạn trích “Đất Nước” còn có những sáng tạo đặc biệt về mặt hình thức. Nguyễn Khoa Điềm sử dụng thể thơ tự do với câu thơ ngắn dài linh hoạt, nhịp điệu lúc nhanh lúc chậm để phù hợp với mạch cảm xúc. Ngôn ngữ thơ gần gũi, mộc mạc, đậm chất khẩu ngữ nhưng vẫn giàu hình ảnh và cảm xúc. Nhà thơ còn khéo léo sử dụng những điệp từ, điệp cấu trúc và chất liệu dân gian để tạo nên một giọng thơ sôi nổi, đầy nhiệt huyết.

Đáng chú ý là cách Nguyễn Khoa Điềm vận dụng chất liệu dân gian. Thay vì trích dẫn dài dòng những câu ca dao, tục ngữ hay truyện cổ, ông chỉ lựa chọn những chi tiết tiêu biểu, mang đậm “hồn” của văn hóa dân gian để gợi lên sự liên tưởng và suy ngẫm trong lòng người đọc. Chính điều này tạo nên cảm giác vừa thân quen, vừa mới lạ cho tác phẩm.

Những đóng góp mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm trong cảm nhận về Đất Nước không chỉ nằm ở nội dung và hình thức, mà còn ở cách nhà thơ tạo ra một phong cách riêng, một giọng nói không lẫn với bất kỳ ai. Điều này mang đến bài học sâu sắc cho các nghệ sĩ về sức sáng tạo, về tầm quan trọng của việc không ngừng đổi mới để tìm ra con đường riêng của mình trong nghệ thuật. Đây cũng là quy luật kế thừa và cách tân tồn tại mãi trong dòng chảy văn học Việt Nam cũng như văn học thế giới.

Như Tsekhop đã từng khẳng định: “Nếu một tác giả không có lối đi riêng của mình thì người đó sẽ không bao giờ trở thành nhà văn được”. Thật vậy, nếu hình ảnh Đất Nước trong thơ Nguyễn Khoa Điềm không có gì mới mẻ, chắc chắn ông sẽ không thể có được vị trí quan trọng trong lòng độc giả hôm nay và mãi mãi về sau.

>>> Xem thêm: Phân tích tư tưởng Đất Nước của Nhân dân trong bài thơ Đất Nước

Phân tích bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm, vẻ đẹp quê hương qua cái nhìn mới lạ

Hiểu sâu sắc nét mới trong cảm nhận về Đất Nước qua các bài văn mẫu lớp 12 không chỉ giúp học sinh tự tin hơn trong kỳ thi mà còn rèn luyện khả năng phân tích tác phẩm văn học một cách sáng tạo. Đất nước qua góc nhìn của Nguyễn Khoa Điềm luôn tạo nên những giá trị nhân văn cao đẹp trong lòng người đọc.