Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ lớp 9 hay
Tác phẩm “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ giàu cảm xúc, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và tình yêu quê hương đất nước. Bài mẫu tham khảo Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ dành cho học sinh lớp 9, giúp khám phá những hình ảnh đẹp và ý nghĩa sâu sắc về tình mẹ và tinh thần yêu nước.
Dàn ý phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
I. Mở bài
- Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam, với nhiều tác phẩm gắn liền với tình yêu quê hương, con người và giá trị nhân văn.
- “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, hòa quyện với tình yêu quê hương, lấy cảm hứng từ cuộc sống người dân Tây Nguyên.
II. Thân bài
– Hình ảnh người mẹ địu con giã gạo:
- Người mẹ Tây Nguyên địu con trên lưng khi làm việc, vừa chăm con vừa lao động.
- Lưng mẹ trở thành chiếc nôi ru con với giấc ngủ bình yên giữa những nhịp chày lao động.
– Sự vất vả của người mẹ:
- Mồ hôi mẹ rơi xuống mặt con, thể hiện sự gian khó và hy sinh của người mẹ.
- Mẹ vừa nuôi con, vừa gánh vác nhiệm vụ nuôi quân, góp phần vào cuộc chiến đấu.
– Mong ước của người mẹ:
- Mẹ mong con lớn khôn, khỏe mạnh, có thể tiếp nối bảo vệ đất nước.
- Những nhịp chày giã gạo gửi gắm ước mơ về một tương lai tươi sáng, no đủ.
– Nguồn động lực của người mẹ:
- Tình yêu con và trách nhiệm với quê hương thúc đẩy mẹ vượt qua gian khó.
- Mẹ làm việc vì con và cũng vì cả đất nước, không ngừng cống hiến cho cuộc kháng chiến.
– Hình ảnh hai mặt trời:
- “Mặt trời trên đồi” là nguồn sống của cây trồng. “Mặt trời trên lưng” là đứa con, niềm hy vọng và tình yêu của mẹ.
- Sự so sánh này nhấn mạnh tình mẫu tử thiêng liêng.
– Hình ảnh các anh cầm súng, các chị cầm chông:
- Người mẹ không chỉ lao động mà còn tham gia chiến đấu, địu con vào trận chiến.
- Phụ nữ Tây Nguyên đóng vai trò quan trọng trong kháng chiến, thể hiện tinh thần kiên cường.
– Mong ước trong trận chiến cuối:
- Người mẹ quyết tâm trong cuộc chiến đấu, tin vào chiến thắng và tương lai tươi sáng cho con cháu.
– Thông điệp của tác giả:
- Tôn vinh tinh thần yêu nước, quyết tâm chống giặc ngoại xâm của đồng bào Tây Nguyên.
- Ca ngợi sự hy sinh thầm lặng và vai trò to lớn của người phụ nữ trong cuộc kháng chiến.
III. Kết bài
- Bài thơ ca ngợi tình mẫu tử và tinh thần kiên cường của những người mẹ Tây Nguyên, đồng thời thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những người phụ nữ đã cống hiến cho cuộc chiến giành độc lập.
Bài mẫu 1: Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm đã trở thành một tác phẩm nổi bật trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam. Đây không chỉ là một bài thơ về tình mẫu tử, mà còn là tiếng lòng của một người mẹ nghèo vùng núi, mang trong mình tình yêu thương sâu sắc dành cho con và niềm khát khao về một tương lai tốt đẹp cho đất nước.
Nguyễn Khoa Điềm, một nhà thơ trưởng thành từ vùng chiến khu ác liệt của Thừa Thiên Huế, đã viết nên bài thơ này trong những ngày tháng chống Mỹ cam go. Trong từng câu thơ, ông khắc họa hình ảnh người mẹ Tà-ôi địu con trên lưng, vừa lao động vừa nuôi dưỡng niềm tin vào tương lai. Người mẹ không chỉ lo cho con mà còn góp phần tích cực vào cuộc kháng chiến: giã gạo nuôi quân, tỉa bắp trên nương và mơ về một đất nước tự do, nơi con mình sẽ lớn lên mạnh mẽ, trưởng thành.
Bài thơ được chia thành ba khúc ru, mỗi khúc đều bắt đầu bằng câu:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi”
và kết thúc bằng lời ru quen thuộc:
“Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi.
Mẹ thương a-kay, mẹ thương…
Con mơ cho mẹ…
Mai sau con lớn…”
Ngay từ đầu, bài thơ mở ra với tiếng ru dịu dàng, âu yếm của người mẹ Tà-ôi, mong con ngủ ngon để mẹ yên tâm làm việc. Câu thơ:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.”
chứa đựng tình cảm dạt dào, ân cần của người mẹ dành cho con. Ở đây, tác giả không chỉ miêu tả tình mẫu tử mà còn cho thấy sự gắn bó khăng khít giữa mẹ và con trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
Tiếp đó, hình ảnh người mẹ hiện lên qua công việc giã gạo để nuôi quân:
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng.”
Công việc giã gạo nặng nhọc không chỉ là biểu hiện của sự lao động, mà còn là biểu tượng của sự hy sinh cao cả của người mẹ. Giấc ngủ của em bé hòa nhịp với những nhịp chày giã gạo, gợi lên hình ảnh thân thương và sâu sắc về sự gắn bó giữa mẹ và con.
Qua khổ thơ này, tác giả đã dùng những hình ảnh mộc mạc như “vai mẹ gầy làm gối”, “lưng đưa nôi” và “tim hát thành lời” để diễn tả tình cảm thiêng liêng giữa mẹ và con. Từng câu thơ chứa đựng tình yêu, sự vất vả của người mẹ và niềm hi vọng con lớn lên mạnh khỏe, trở thành người có ích cho xã hội.
Nếu khúc đầu là lời ru của nhà thơ, khúc thứ hai chuyển sang lời tâm tình của người mẹ. Những câu thơ như:
“Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội”
vừa chứa đựng tình cảm dành cho con, vừa thể hiện tình yêu đất nước, tình thương dành cho những người chiến sĩ đang ngày đêm chiến đấu. Người mẹ ước mong con mơ thấy “hạt gạo trắng ngần”, một biểu tượng cho sự no ấm, đầy đủ, và cũng là mong muốn con sẽ trưởng thành để cùng mẹ góp sức cho đất nước.
“Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…”
Đây không chỉ là giấc mơ về sự trưởng thành của con, mà còn là khát vọng về một tương lai tốt đẹp, nơi mà những đứa trẻ sẽ lớn lên trong hòa bình, mạnh mẽ và sẵn sàng đóng góp cho cộng đồng.
Trong khúc hát thứ ba, người mẹ không chỉ địu con trên lưng khi làm việc mà còn trong những chuyến đi di tản, tránh sự truy đuổi của quân thù. Câu thơ:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ”
lặp đi lặp lại như một lời ru êm ái, nhưng cũng chứa đựng sự kiên cường, mạnh mẽ của người mẹ trong cuộc chiến đấu.
Người mẹ mơ ước về một tương lai khi “con lớn phát mười Ka-lưi”, thể hiện khát khao con sẽ trưởng thành mạnh mẽ, vượt qua mọi khó khăn. Giấc mơ này không chỉ là mong muốn cá nhân, mà còn là niềm tin vào tương lai tươi sáng của cả dân tộc.
Tác giả đã thành công trong việc xây dựng hình ảnh người mẹ Tà-ôi vừa giản dị vừa cao cả. Người mẹ ấy không chỉ lo lắng cho con mà còn gánh trên vai trách nhiệm với đất nước. Qua từng khúc hát ru, chúng ta cảm nhận được sự bền bỉ, hi sinh của những người mẹ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ kết thúc bằng lời ru đầy xúc động:
“Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…”
Khát vọng tự do, niềm tin vào tương lai là những điều người mẹ luôn mong muốn dành cho con. Hình ảnh Bác Hồ xuất hiện trong giấc mơ của người mẹ, như một biểu tượng cho sự khát khao đất nước độc lập, nơi con mình sẽ được sống tự do, hạnh phúc.
“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là một tác phẩm đầy xúc cảm và ý nghĩa. Qua hình ảnh người mẹ Tà-ôi, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa thành công vẻ đẹp của tình mẫu tử, của lòng yêu nước và niềm hy vọng vào tương lai. Bài thơ không chỉ gợi lên sự xúc động về tình mẹ con, mà còn là lời ca ngợi tinh thần kiên cường của người phụ nữ Việt Nam trong những năm tháng chiến tranh đầy khốc liệt. Đây xứng đáng là một tác phẩm nổi bật trong nền văn học hiện đại Việt Nam, và vẫn còn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay.
Bài mẫu 2: Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu sắc qua nhiều tác phẩm gắn liền với thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong đó, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ là một trong những tác phẩm nổi bật, mang đậm giá trị nhân văn sâu sắc. Qua hình ảnh người mẹ Tà-ôi vừa lao động, vừa chăm sóc con giữa cuộc chiến tranh khốc liệt, bài thơ đã khắc họa trọn vẹn tình mẫu tử thiêng liêng, đồng thời gợi lên tinh thần yêu nước cao cả.
Những khúc hát ru từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca. Bằng tình yêu thương sâu sắc dành cho những người mẹ vùng núi, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một tác phẩm không chỉ chứa đựng những nỗi niềm riêng của người mẹ mà còn thể hiện sự hy sinh thầm lặng trong hoàn cảnh gian khó. Hình ảnh người mẹ địu con trên lưng, ngày ngày lao động, giã gạo để nuôi quân, làm cho chúng ta cảm nhận được những khó khăn và tinh thần mạnh mẽ của bà mẹ nơi núi rừng Trường Sơn.
Mở đầu bài thơ, tiếng ru của người mẹ nhẹ nhàng đưa em bé vào giấc ngủ yên bình trên lưng, tạo nên một hình ảnh thân thương, gần gũi:
“Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.”
Trong những câu thơ tiếp theo, Nguyễn Khoa Điềm khéo léo miêu tả công việc nặng nhọc của người mẹ trong chiến tranh:
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.”
Công việc giã gạo không chỉ là nhiệm vụ sinh tồn, mà còn là biểu tượng cho sự hy sinh cao cả của người mẹ. Nhịp chày giã gạo không chỉ là âm thanh của lao động mà còn là nhịp điệu của tình mẫu tử, hòa quyện trong từng hơi thở, giấc ngủ của em bé trên lưng. Người mẹ dù mệt mỏi, nhưng tình yêu con đã trở thành động lực giúp bà tiếp tục làm việc, góp sức vào cuộc kháng chiến.
Những câu thơ tiếp theo khắc họa hình ảnh mồ hôi mẹ rơi xuống, lưng mẹ nhấp nhô, vừa làm gối cho con ngủ, vừa là chiếc nôi đưa con vào giấc mơ bình yên:
“Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.”
Hình ảnh này không chỉ đơn thuần miêu tả sự vất vả, mà còn thể hiện sự hòa quyện giữa mẹ và con trong mọi khó khăn, gian khổ. Lời ru của mẹ là tình yêu, là niềm hy vọng, và cũng là nguồn sức mạnh tinh thần lớn lao giúp người mẹ vượt qua những ngày tháng chiến tranh khốc liệt.
Trong khúc hát tiếp theo, người mẹ không chỉ yêu thương con mà còn ôm ấp những khát vọng lớn lao cho tương lai của con và cho đất nước. Câu hát ru vang lên đầy tình cảm:
“Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi,
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội.”
Tình cảm mẹ dành cho con gắn liền với tình yêu nước, với sự hy sinh cao cả của những người lính bộ đội. Người mẹ mong muốn trong giấc ngủ của con, sẽ có hình ảnh về những hạt gạo trắng ngần, biểu tượng cho sự no ấm và sự trưởng thành:
“Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…”
Qua những câu thơ này, chúng ta thấy rõ khát vọng của người mẹ về một tương lai tươi sáng cho con, nơi con sẽ trưởng thành, mạnh mẽ và góp phần xây dựng đất nước. Niềm tin vào tương lai là động lực để người mẹ tiếp tục chiến đấu và hy sinh thầm lặng.
Trong phần tiếp theo của bài thơ, tác giả tiếp tục khắc họa hình ảnh người mẹ cần mẫn trên nương, dù lưng núi rộng lớn nhưng người mẹ với đôi vai nhỏ bé vẫn bền bỉ làm việc:
“Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka-lưi,
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ.”
Câu thơ này gợi lên sự tương phản giữa không gian mênh mông của núi rừng và hình ảnh nhỏ bé, chịu đựng của người mẹ. Núi to, lưng mẹ nhỏ nhưng tinh thần của mẹ lại lớn lao, chứa đựng tình yêu thương và trách nhiệm đối với con và với đất nước.
Hình ảnh “mặt trời của mẹ nằm trên lưng” là một hình ảnh ẩn dụ đầy ý nghĩa. Con chính là niềm hạnh phúc, là mặt trời nhỏ bé soi sáng và sưởi ấm trái tim người mẹ. Tình yêu con đã trở thành nguồn động lực to lớn để mẹ có thể vượt qua mọi khó khăn, thách thức:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.”
Không chỉ lao động, người mẹ còn phải đối mặt với sự truy đuổi của quân thù. Trong đoạn cuối của bài thơ, hình ảnh người mẹ địu con trên lưng, chuyển lán, đạp rừng để tránh giặc hiện lên rõ nét:
“Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối.”
Bài thơ không chỉ dừng lại ở những công việc lao động vất vả mà còn đi sâu vào tinh thần chiến đấu kiên cường của người mẹ và cả cộng đồng. Mẹ địu con lên chiến trường, mang theo cả niềm hy vọng về chiến thắng cuối cùng:
“Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”
Câu thơ gợi lên hình ảnh những đứa trẻ lớn lên giữa gian khổ, giữa những cuộc chiến, nhưng lại mang trong mình tinh thần chiến đấu kiên cường. Chính tình yêu của mẹ đã nuôi dưỡng và trao truyền cho con niềm tin, nghị lực để tiếp tục cuộc chiến đấu giành tự do.
Bài thơ kết thúc bằng những lời ru đầy yêu thương và khát vọng:
“Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi,
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do.”
Khát vọng tự do, niềm tin vào tương lai của đất nước đã trở thành động lực sống cho người mẹ. Tình yêu thương con không chỉ gắn với gia đình, mà còn gắn liền với tình yêu đất nước và khát vọng độc lập, tự do.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ không chỉ là một bài thơ về tình mẫu tử, mà còn là bài ca về sự hy sinh và niềm tin của người mẹ Việt Nam trong cuộc kháng chiến. Tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh người mẹ với tình yêu thương vô bờ bến dành cho con, đồng thời thể hiện sự gắn bó mật thiết với đất nước, với lý tưởng cao đẹp. Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một tượng đài ngôn ngữ về người mẹ Tà-ôi, làm cho mỗi người đọc cảm nhận sâu sắc về sức mạnh của tình mẫu tử và lòng yêu nước.
Việc phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ không chỉ giúp học sinh lớp 9 hiểu sâu sắc hơn về tình mẹ con thiêng liêng mà còn nhận ra sức mạnh tinh thần dân tộc trong chiến đấu và lao động. Qua bài thơ, giá trị nhân văn và tinh thần yêu nước được thể hiện một cách chân thực và xúc động, góp phần làm phong phú thêm kiến thức văn học.
