Soạn bài Lượm
Hướng dẫn soạn bài Lượm Sách Cánh Diều – Ngữ Văn Lớp 6 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
1. Soạn văn Lượm phần Chuẩn bị
Câu 1: Xem lại mục Chuẩn bị trong bài Đêm nay Bác không ngủ để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
Câu chuyện được kể về cậu bé giao thư liên lạc – Lượm hồn nhiên vui tươi, dũng cảm hi sinh vì tổ quốc.
– Những yếu tố tự sự miêu tả thể hiện qua chi tiết như
+ Ngoại hình cậu bé được miêu tả: loắt choắt, xinh xinh, chân thoăn thoắt, đầu nghiêng nghiêng, ca lô đội lệch, huýt sáo vang trên đường vàng, cười híp mắt, má đổ bồ quân
+ Tự sự kể chuyện về cuộc gặp gỡ tình cờ: ngày Huế đổ máu, chú Hà Nội về, tình cờ chú cháu, gặp nhau hàng bè
+ Tưởng tượng kể lại ngày Lượm mất
– Nghệ thuật:
+ Thể thơ bốn chữ
+ Sử dụng từ láy có giá trị gợi hình và giàu âm điệu
+ Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật
+ Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt: miêu tảm, tự sự, biểu cảm
– Ý nghĩa: Lượm – một chú bé hồn nhiên, dũng cảm, hi sinh vì nhiệm vụ cao cả. Đó là hình tượng cao đẹp trong bộ thơ Tố Hữu, là sự cảm phục, mến thương của tác giả dành cho Lượm và các em bé yêu nước.
>> Có thể bạn quan tâm: Thực hành tiếng việt 7
Câu 2: Đọc trước bài thơ Lượm, tìm hiểu thêm về tác giả Tố Hữu và hoàn cảnh ra đời của bài thơ này.
Tố Hữu (1920-2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở làng Phù Lai, nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông là một nhà thơ lớn của Việt Nam, là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam.
Tố Hữu sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo, có truyền thống yêu nước. Ông sớm giác ngộ cách mạng và tham gia hoạt động yêu nước từ khi còn rất trẻ. Năm 1938, Tố Hữu tham gia Đoàn Thanh niên Cộng sản, bắt đầu sáng tác thơ.
Thơ Tố Hữu mang đậm chất trữ tình – chính trị, thể hiện sâu sắc tình yêu quê hương, đất nước, nhân dân, niềm tin vào sự nghiệp cách mạng. Một số tác phẩm tiêu biểu của Tố Hữu:
Tập thơ “Từ ấy” (1938)
Tập thơ “Việt Bắc” (1947)
Tập thơ “Gió lộng” (1960)
Tập thơ “Máu và hoa” (1970)
Tập thơ “Ra trận” (1972)
Tập thơ “Tố Hữu – thơ và cuộc đời” (1980)
Hoàn cảnh ra đời của bài thơ “Lượm”
Bài thơ “Lượm” được Tố Hữu sáng tác vào năm 1948, tại chiến khu Việt Bắc. Lúc đó, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta đang diễn ra hết sức ác liệt.
Nhân vật Lượm trong bài thơ là một cậu bé liên lạc nhỏ tuổi, dũng cảm, hồn nhiên, yêu đời. Lượm đã hi sinh trong một trận càn của giặc Pháp.
Câu chuyện về Lượm đã được Tố Hữu nghe kể từ một người dân địa phương. Ông đã rất xúc động trước sự hy sinh của Lượm và đã sáng tác bài thơ “Lượm” để tưởng nhớ và ca ngợi cậu bé liên lạc dũng cảm này.
Bài thơ “Lượm” được viết theo thể thơ lục bát, ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu cảm xúc. Bài thơ đã khắc họa thành công hình ảnh Lượm – một cậu bé liên lạc nhỏ tuổi, dũng cảm, hồn nhiên, yêu đời. Cũng qua bài thơ, Tố Hữu đã thể hiện niềm thương tiếc, xót xa trước sự hy sinh của Lượm và ca ngợi tinh thần yêu nước, dũng cảm của tuổi trẻ Việt Nam.
Câu 3: Tìm hiểu một số nhân vật thiếu niên dũng cảm đã được nói tới trong các câu chuyện lịch sử và văn học.
Trong lịch sử và văn học Việt Nam, có rất nhiều nhân vật thiếu niên dũng cảm đã được nhắc tới. Dưới đây là một số nhân vật tiêu biểu:
Lượm (1931-1948): là một cậu bé liên lạc nhỏ tuổi, dũng cảm, hồn nhiên, yêu đời. Lượm đã hi sinh trong một trận càn của giặc Pháp. Hình ảnh Lượm trong bài thơ cùng tên của Tố Hữu đã trở thành biểu tượng của tinh thần yêu nước, dũng cảm của tuổi trẻ Việt Nam.
Kim Đồng (1929-1943): là một đội viên thiếu niên cứu quốc, người đã có công lớn trong việc thành lập Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam. Kim Đồng đã hi sinh anh dũng trong một trận càn của giặc Pháp.
Phan Đình Giót (1922-1954): là một chiến sĩ bộ đội Đại đoàn 312, người đã lấy thân mình lấp lỗ châu mai, cứu sống đồng đội. Phan Đình Giót đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam.
Thanh niên xung phong là một lực lượng thanh niên được thành lập trong những năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Thanh niên xung phong đã có những đóng góp to lớn trong hai cuộc kháng chiến, góp phần giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
>> Xem thêm: Gấu con chân vòng kiềng
2. Soạn văn Lượm phần Đọc hiểu
Câu hỏi giữa bài Lượm
Câu 1: Chú ý cách ngắt nhịp và biện pháp tu từ trong khổ thơ thứ nhất.Khổ thơ thứ nhất của bài thơ Lượm được viết theo thể thơ lục bát truyền thống, với nhịp điệu 2/2/2/2. Cách ngắt nhịp này tạo nên sự cân đối, hài hòa, đồng thời giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được nhịp điệu sôi động, tươi vui của cuộc sống và tinh thần yêu nước, dũng cảm của Lượm.
Bên cạnh đó, khổ thơ còn sử dụng một số biện pháp tu từ như:
So sánh: “Cháu đi liên lạc/ Như con chim chích/ Nhảy trên đường vàng”
Ẩn dụ: “Cái xắc xinh xinh/ Càng thêm xinh”
Câu 2: Tìm và chỉ ra tác dụng của các từ láy trong các dòng thơ 5-8.
Các từ láy trong các dòng thơ 5-8 là:
“Nghênh nghênh”
“Lệch”
“Đen tròn”
“Huýt sáo vang”
Các từ láy này giúp khắc họa hình ảnh Lượm một cách sinh động, cụ thể, gần gũi.
“Nghênh nghênh”: thể hiện sự tự tin, hiên ngang của Lượm
“Lệch”: thể hiện sự hồn nhiên, vô tư của Lượm
“Đen tròn”: thể hiện sự ngây thơ, trong sáng của Lượm
“Huýt sáo vang”: thể hiện sự yêu đời, lạc quan của Lượm
Câu 3: Chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ trong các dòng thơ 10-12
Các biện pháp tu từ trong các dòng thơ 10-12 là:
So sánh: “Vui vẻ như chim chích/ Hăm hở như con chim chích”
Nhân hóa: “Cháu đi xa nhà/ Có bà ở nhà”
Các biện pháp tu từ này giúp khắc họa hình ảnh Lượm một cách sinh động, cụ thể, gần gũi.
So sánh: thể hiện sự hồn nhiên, yêu đời của Lượm
Nhân hóa: thể hiện tình cảm gắn bó, yêu thương của Lượm đối với bà
Câu 4: Ngoại hình và tính cách của chú bé liên lạc được thể hiện qua các bức tranh minh họa này thế nào?
Ngoại hình của chú bé liên lạc được thể hiện qua các bức tranh minh họa như sau:
Chú bé có vẻ ngoài nhỏ nhắn, đáng yêu.
Chú bé có mái tóc đen nhánh, đôi mắt đen tròn, toát lên vẻ hồn nhiên, trong sáng.
Chú bé mặc bộ quần áo màu xanh, đeo chiếc xắc xinh xinh, cắp chiếc cành cây làm choàng.
Tính cách của chú bé liên lạc được thể hiện qua các bức tranh minh họa như sau:
Chú bé là một cậu bé hồn nhiên, yêu đời.
Chú bé là một cậu bé dũng cảm, kiên cường.
>> Khám phá thêm: Trình bày ý kiến về 1 vấn đề
Câu 5: Khổ thơ (dòng 25-26) có gì đặc biệt so với các khổ khác?
Khổ thơ (dòng 25-26) có gì đặc biệt so với các khổ khác?
Khổ thơ (dòng 25-26) là khổ duy nhất trong bài thơ sử dụng thể thơ năm chữ. Cách ngắt nhịp của khổ thơ này là 2/3/2. Cách ngắt nhịp này tạo nên sự trầm lắng, suy tư, gợi lên cảm xúc thương tiếc, xót xa trước sự hi sinh của Lượm.
Câu 6: Cách ngắt nhịp trong khổ thơ (dòng 39-42) có gì đặc biệt?Cách ngắt nhịp trong khổ thơ (dòng 39-42) có gì đặc biệt?
Cách ngắt nhịp trong khổ thơ (dòng 39-42) là 2/2/2/2/2/2. Cách ngắt nhịp này tạo nên sự dồn dập, gấp gáp, thể hiện sự bàng hoàng, đau xót của tác giả trước sự hi sinh của Lượm.
Câu 7: Câu hỏi ở dòng 47 có ý nghĩa gì?
Câu hỏi ở dòng 47 là câu hỏi tu từ, thể hiện sự bàng hoàng, đau xót của tác giả trước sự hi sinh của Lượm. Câu hỏi này cũng thể hiện sự tiếc thương, xót xa của tác giả đối với một người đồng chí, người bạn nhỏ đã anh dũng hy sinh.
Câu hỏi cuối bài Lượm
Câu 1: Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 10 dòng).
Vào một ngày mùa đông, một chú bé liên lạc tên Lượm đi làm nhiệm vụ. Lượm là một cậu bé nhỏ nhắn, đáng yêu, luôn mang theo chiếc xắc xinh xinh, cắp chiếc cành cây làm áo choàng, miệng huýt sáo vang. Lượm rất yêu đời, lạc quan, luôn tràn đầy nhiệt huyết với công việc.
Trên đường đi, Lượm gặp một anh đội viên. Anh đội viên hỏi Lượm về quê hương, về gia đình. Lượm kể cho anh nghe về bà của mình ở quê nhà. Lượm rất yêu bà, luôn nhớ bà.
Đang trò chuyện thì bỗng nhiên, một tiếng nổ lớn vang lên. Lượm đã anh dũng hy sinh trong trận càn của giặc Pháp. Anh đội viên bàng hoàng, đau xót trước sự hi sinh của Lượm. Anh đội viên đã nghẹn ngào gọi tên Lượm: “Lượm ơi, còn không?”
Câu 2: Đọc các khổ thơ: 2, 3, 4, 5, lập bằng sau vào vở và điền các chỉ tiết miêu tả Lượm phù hợp vào các cột bên phải.
Trong các chi tiết tác giả đã dùng để miêu tả nhân vật Lượm, em thấy thú vị với chi tiết nào nhất? Vì sao?
Trong các chi tiết tác giả đã dùng để miêu tả nhân vật Lượm, em thấy thú vị nhất với chi tiết “Cháu đi liên lạc/ Như con chim chích/ Nhảy trên đường vàng”. Chi tiết này đã thể hiện được tinh thần yêu nước, dũng cảm của Lượm. Lượm là một cậu bé nhỏ tuổi nhưng đã có ý thức trách nhiệm cao với quê hương, đất nước. Cậu bé ấy đã sẵn sàng khoác ba lô, đeo xắc, cắp cành cây làm choàng, miệng huýt sáo vang để đi làm nhiệm vụ liên lạc. Hình ảnh Lượm như một chú chim chích nhỏ bé, đáng yêu nhưng cũng đầy dũng cảm, đang nhảy nhót trên đường vàng.
Chi tiết này cũng thể hiện được sự hồn nhiên, yêu đời của Lượm. Cậu bé ấy vẫn giữ được sự hồn nhiên, yêu đời của tuổi thơ, ngay cả khi đang làm nhiệm vụ quan trọng. Cậu bé ấy vẫn huýt sáo vang, vẫn vui vẻ, hớn hở như đang đi chơi.
Câu 3: Theo em, tại sao các dòng thơ 25, 26, 47 được tách ra thành những khổ thơ riêng?
Các dòng thơ 25, 26, 47 được tách ra thành những khổ thơ riêng vì chúng có ý nghĩa đặc biệt trong việc thể hiện nội dung của bài thơ.
Dòng thơ 25, 26: Miêu tả hình ảnh Lượm sau khi hy sinh. Hình ảnh Lượm “vẫn tươi cười như ngày nào” thể hiện sự bất tử của Lượm, của tinh thần yêu nước, dũng cảm của tuổi trẻ Việt Nam.
Dòng thơ 47: Là câu hỏi tu từ, thể hiện sự bàng hoàng, đau xót của tác giả trước sự hi sinh của Lượm.
Câu 4: Trong tác phẩm, tác giả gọi Lượm bằng nhiều từ ngữ xưng hô khác nhau. Hãy tìm và cho biết mỗi từ ngữ đó thể hiện thái độ và tình cảm gì?
Trong tác phẩm, tác giả gọi Lượm bằng nhiều từ ngữ xưng hô khác nhau, thể hiện thái độ và tình cảm khác nhau của tác giả đối với Lượm.
“Cháu”: thể hiện sự gần gũi, thân thiết.
“Lượm ơi”: thể hiện sự trìu mến, yêu thương.
“Lượm”: thể hiện sự đau xót, tiếc thương.
>> Đọc thêm: Tự đánh giá – Sao không về vàng ơi
Câu 5: Bài thơ kết thúc bằng việc lặp lại những dòng thơ miêu tả hình ảnh Lượm vẫn như ngày đầu có ý nghĩa gì?
Bài thơ kết thúc bằng việc lặp lại những dòng thơ miêu tả hình ảnh Lượm vẫn như ngày đầu có ý nghĩa:
Khẳng định sự bất tử của Lượm, của tinh thần yêu nước, dũng cảm của tuổi trẻ Việt Nam.
Thể hiện niềm tin tưởng và hi vọng vào tương lai tươi sáng của đất nước.
Câu 6: Trong cuộc sống và trong tác phẩm văn học có rất nhiều tấm gương thiếu niên dũng cảm như nhân vật Lượm; hãy viết 3-4 dòng giới thiệu về một thiếu niên dũng cảm mà em biết.
Trong cuộc sống và trong tác phẩm văn học có rất nhiều tấm gương thiếu niên dũng cảm như nhân vật Lượm. Một trong những tấm gương mà em biết là Kim Đồng. Kim Đồng là một thiếu niên cứu quốc, người đã có công lớn trong việc thành lập Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam. Kim Đồng đã hy sinh anh dũng trong một trận càn của giặc Pháp.
Với những hướng dẫn Soạn bài Lượm – Sách Cánh Diều – Ngữ Văn Lớp 6 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
