Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ
Hướng dẫn soạn bài Đêm nay Bác không ngủ Sách Cánh Diều – Ngữ Văn Lớp 6 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
1. Soạn văn Đêm nay Bác không ngủ phần Chuẩn bị
Câu 1: Đọc kĩ văn bản thơ và xác định câu chuyện được kể trong bài thơ
Câu chuyện được kể trong bài thơ là:
Một đêm mùa đông, Bác Hồ cùng các chiến sĩ trong đoàn quân đi qua một làng quê. Trời rét mướt, các chiến sĩ ai cũng mệt mỏi, buồn ngủ. Nhưng Bác Hồ vẫn thức dậy đi thăm từng người một, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, hỏi han ân cần. Bác còn nhắc nhở các chiến sĩ giữ gìn sức khỏe, chuẩn bị cho chặng đường tiếp theo.
Câu 2: Nhận biết những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy.
Yếu tố tự sự trong bài thơ là:
Câu chuyện về Bác Hồ đi thăm các chiến sĩ trong đêm đông.
Lời kể của tác giả về câu chuyện ấy.
Yếu tố miêu tả trong bài thơ là:
Miêu tả cảnh trời rét mướt, các chiến sĩ mệt mỏi, buồn ngủ.
Miêu tả hình ảnh Bác Hồ sờ tay vào vai, nắm bàn tay, hỏi han ân cần các chiến sĩ.
Tác dụng của những yếu tố ấy:
Yếu tố tự sự giúp người đọc hiểu được câu chuyện về Bác Hồ đi thăm các chiến sĩ trong đêm đông.
Yếu tố miêu tả giúp người đọc hình dung được khung cảnh và không khí của câu chuyện.
Câu 3: Chỉ ra một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ.
Một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ:
Thể thơ: Tự do
Ngôn ngữ: Giản dị, trong sáng, giàu cảm xúc
Biện pháp nghệ thuật:
So sánh: “Bác đi như là đi trong giấc ngủ”
Nhân hóa: “trời thì rét, đất thì rung”
Ẩn dụ: “Bác là vị Cha già của dân tộc”
Câu 4: Đọc trước bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, tìm hiểu thêm về tác giả Minh Huệ.
Minh Huệ tên thật là Hồ Minh Huệ, sinh năm 1927 tại Hà Nội.
Ông là một nhà thơ quân đội, được biết đến với nhiều tác phẩm viết về Bác Hồ, về tình yêu quê hương, đất nước và con người.
Một số tác phẩm tiêu biểu của ông: “Đêm nay Bác không ngủ”, “Người là niềm tin tất thắng”, “Bác Hồ với thiếu nhi”,…
2. Soạn văn Đêm nay Bác không ngủ phần Đọc hiểu
Câu hỏi giữa bài Đêm nay Bác không ngủ
Câu 1:Chỉ ra tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai
Các từ láy trong khổ thơ thứ hai là:
“Lặng lẽ”: diễn tả sự yên tĩnh, không tiếng động.
“Dài dằng dặc”: diễn tả sự kéo dài, không có điểm kết thúc.
“Lặng ngắt”: diễn tả sự im lặng đến mức không thể nghe thấy gì.
Các từ láy này góp phần tạo nên không khí tĩnh lặng, yên bình của đêm khuya nơi chiến khu. Đồng thời, cũng gợi lên sự cô đơn, vắng lặng của Bác Hồ trong đêm không ngủ.
>> Khám phá thêm: Thực hành tiếng việt 7
Câu 2:Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11.
Dòng thơ số 11:
“Bóng Bác cao lồng lộng”
Biện pháp tu từ trong dòng thơ này là so sánh. Bác Hồ được so sánh với một người khổng lồ, đứng uy nghi, lẫm liệt giữa đêm khuya. Biện pháp tu từ này góp phần thể hiện sự kính trọng, yêu mến của tác giả đối với Bác Hồ.
Câu 3:Chú ý tác dụng của dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25 và việc tạo yếu tố tự sự.
Dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25 có tác dụng chia nhỏ câu thơ, tạo nên nhịp điệu ngắt nghỉ, nhấn mạnh ý. Đồng thời, cũng tạo nên yếu tố tự sự, giúp người đọc hình dung rõ hơn về hành động và tâm trạng của Bác Hồ.
Câu 4 :Các từ “đinh ninh”, “phăng phắc” giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như thế nào?
Các từ “đinh ninh”, “phăng phắc” giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như một người cha đang chăm sóc giấc ngủ của con mình. Bác đứng bên cạnh từng chiến sĩ, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, nhìn chăm chú vào từng khuôn mặt, ân cần hỏi han. Bác lo lắng cho sức khỏe, tinh thần của các chiến sĩ, mong muốn các chiến sĩ có một giấc ngủ ngon để chuẩn bị cho những chặng đường tiếp theo.
Câu 5:Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của ai?
Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của Bác Hồ. Bác thức trắng đêm, lo lắng cho sức khỏe, tinh thần của các chiến sĩ. Bác muốn các chiến sĩ có một giấc ngủ ngon để chuẩn bị cho những chặng đường tiếp theo.
Câu 6: Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối.
Cách gieo vần của hai khổ thơ cuối là:
Khổ thơ thứ 8: vần chân (-ang): “dặn”, “răng”, “ngang”, “trang”, “sang”.
Khổ thơ thứ 9: vần lưng (-an): “canh”, “trăng”, “sang”, “ngang”.
>> Đọc thêm: Soạn bài gấu con chân vòng kiềng
Câu hỏi cuối bài Đêm nay Bác không ngủ
Câu 1: Bài thơ có những nhân vật nào? Tìm các chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật. Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng).
Nhân vật trong bài thơ là:
Bác Hồ
Anh đội viên
Các chiến sĩ
Dân công
Hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật:
Bác Hồ và đoàn quân đang đi qua một làng quê trong đêm tối.
Anh đội viên là một trong những chiến sĩ trong đoàn quân.
Các chiến sĩ và dân công đang ngủ trong đêm tối.
Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng)
Một đêm mùa đông, Bác Hồ cùng đoàn quân đi qua một làng quê. Trời rét mướt, các chiến sĩ ai cũng mệt mỏi, buồn ngủ. Nhưng Bác Hồ vẫn thức dậy đi thăm từng người một, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, hỏi han ân cần. Bác còn nhắc nhở các chiến sĩ giữ gìn sức khỏe, chuẩn bị cho chặng đường tiếp theo.
Anh đội viên thức dậy, thấy Bác Hồ vẫn còn thức, anh cũng không ngủ được. Anh quan sát Bác Hồ, thấy Bác đứng bên cạnh từng chiến sĩ, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, nhìn chăm chú vào từng khuôn mặt, ân cần hỏi han. Anh đội viên cảm thấy rất xúc động trước tình cảm của Bác Hồ. Anh muốn thức cùng Bác, để cùng chia sẻ những lo lắng, suy tư của Bác.
Đêm khuya, Bác Hồ vẫn còn thức, đứng bên bếp lửa, suy tư. Anh đội viên thấy Bác trầm ngâm, đôi mắt ánh lên một tia sáng lạ thường. Anh đội viên biết Bác đang lo lắng cho vận mệnh của đất nước, cho tương lai của dân tộc.
Câu 2: Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công. Chi tiết nào gây ấn tượng nhất cho em?
Các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công:
Bác đi thăm từng người một, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, hỏi han ân cần.
Bác nhắc nhở các chiến sĩ giữ gìn sức khỏe, chuẩn bị cho chặng đường tiếp theo.
Bác đứng bên bếp lửa, suy tư, lo lắng cho vận mệnh của đất nước, cho tương lai của dân tộc.
Chi tiết gây ấn tượng nhất cho em là:
“Bác đi như là đi trong giấc ngủ, bàn tay gầy gầy như một cành khô, mái tóc bạc phơ như một vầng trăng”.
Chi tiết này cho thấy Bác Hồ tuy đã già nhưng vẫn luôn dành trọn tình yêu thương, sự quan tâm cho các chiến sĩ và dân công. Bác như một người cha, một người ông hiền từ, luôn lo lắng cho đàn con, cháu của mình.
Câu 3: Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ (từ dòng 1 – dòng 44). Chi tiết nào đem lại cho em nhiều cảm xúc nhất?
Các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ:
Anh quan sát Bác Hồ, thấy Bác đứng bên cạnh từng chiến sĩ, sờ tay vào vai, nắm bàn tay, nhìn chăm chú vào từng khuôn mặt, ân cần hỏi han.
Anh cảm thấy rất xúc động trước tình cảm của Bác Hồ.
Anh muốn thức cùng Bác, để cùng chia sẻ những lo lắng, suy tư của Bác.
Chi tiết đem lại cho em nhiều cảm xúc nhất là:
“Anh đội viên nhìn Bác ngủ, Bác ngủ ngon lành như một đứa trẻ, bàn tay đặt bên hông, hơi thở đều đặn”.
Chi tiết này cho thấy anh đội viên rất yêu quý, kính trọng Bác Hồ. Anh thấy Bác thật giản dị, gần gũi, như một người cha, người ông hiền từ.
Câu 4: Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại mấy lần trong bài thơ? Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?
Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại 3 lần trong bài thơ.
Ý nghĩa của sự điệp lại này là:
Thể hiện sự khẳng định, nhấn mạnh tình cảm của Bác Hồ đối với các chiến sĩ và dân công.
Cho thấy Bác Hồ luôn dành trọn vẹn tình yêu thương, sự quan tâm cho nhân dân, đất nước.
Câu 5: Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản và nêu tác dụng qua một ví dụ cụ thể.
Một số yếu tố miêu tả trong văn bản:
Miêu tả cảnh vật:
“Trời thì rét, đất thì rung”
“Làng xóm vắng lặng”
“Bếp lửa hiu hắt”
Miêu tả con người:
“Bác Hồ”
“Anh đội viên”
“Các chiến sĩ”
“Dân công”
Ví dụ cụ thể:
“Trời thì rét, đất thì rung”
Yếu tố miêu tả này góp phần tạo nên không khí lạnh lẽo, khắc nghiệt của đêm đông ở chiến khu. Đồng thời, cũng gợi lên sự khó khăn, gian khổ mà các chiến sĩ và dân công đang phải trải qua.
>> Khám phá: Trình bày ý kiến về 1 vấn đề
Câu 6: Đoạn trích sau là toàn bộ câu chuyện mà Minh Huệ được nghe kể lại về Bác. Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới:
Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” dựa trên câu chuyện được kể lại trong đoạn trích.
Sự giống nhau giữa đoạn trích và bài thơ:
Cả hai đều kể về câu chuyện Bác Hồ thức trắng đêm để chăm sóc, lo lắng cho các chiến sĩ và dân công.
Cả hai đều thể hiện tình cảm yêu thương, quan tâm sâu sắc của Bác Hồ đối với nhân dân, đất nước.
Sự khác nhau giữa đoạn trích và bài thơ:
Đoạn trích là câu chuyện được kể lại một cách tường tận, chi tiết, bao gồm cả lời nói, hành động của các nhân vật.
Bài thơ là lời kể của anh đội viên, được thể hiện qua những cảm xúc, suy nghĩ của anh.
Với những hướng dẫn Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ Sách Cánh Diều – Ngữ Văn Lớp 6 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.
