Soạn bài Hai chữ nước nhà – Ngữ văn lớp 8

Hướng dẫn soạn bài Hai chữ nước nhà chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu văn bản

Câu 1: Giọng điệu đoạn thơ “Hai chữ nước nhà”

Đoạn thơ “Hai chữ nước nhà” trong bài thơ “Hai chữ nước nhà” của Trần Tuấn Khải thể hiện tâm trạng đau xót, căm phẫn của tác giả trước cảnh nước mất nhà tan. Giọng điệu của đoạn thơ có thể nhận xét như sau:

• Giọng điệu bi thương, đau xót: Cảm xúc chủ đạo của đoạn thơ là nỗi đau xót, thương tâm trước cảnh nước mất nhà tan. Giọng điệu của đoạn thơ bi thương, đau xót, thể hiện sự xót xa, thương cảm của tác giả trước cảnh đất nước bị quân thù xâm chiếm, nhân dân phải chịu cảnh lầm than.
• Giọng điệu căm phẫn, uất hận: Nỗi đau xót của Trần Tuấn Khải không chỉ là nỗi đau xót trước cảnh nước mất nhà tan, mà còn là nỗi căm phẫn, uất hận trước kẻ thù xâm lược. Giọng điệu của đoạn thơ cũng căm phẫn, uất hận, thể hiện sự căm thù, phẫn nộ của tác giả đối với kẻ thù xâm lược.
• Giọng điệu tâm tình, tự sự: Đoạn thơ là lời tâm sự của tác giả về nỗi đau mất nước của mình. Giọng điệu của đoạn thơ tâm tình, tự sự, thể hiện sự chân thành, bộc bạch của tác giả.

Thể thơ song thất lục bát góp phần thể hiện giọng điệu đoạn thơ

Thể thơ song thất lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc, có cấu trúc luân phiên giữa 7 chữ và 6 chữ, được sử dụng nhiều trong thơ ca trữ tình. Thể thơ này có ưu điểm là nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp với việc thể hiện những cảm xúc, tâm trạng, suy tư của con người.

Trong đoạn thơ “Hai chữ nước nhà”, thể thơ song thất lục bát đã góp phần thể hiện giọng điệu bi thương, đau xót của đoạn thơ. Sự luân phiên giữa 7 chữ và 6 chữ tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, phù hợp với việc thể hiện cảm xúc đau xót, thương tâm của tác giả trước cảnh nước mất nhà tan.

Ngoài ra, thể thơ song thất lục bát cũng góp phần thể hiện giọng điệu căm phẫn, uất hận của đoạn thơ. Sự luân phiên giữa 7 chữ và 6 chữ tạo nên sự ngắt nhịp, giúp người đọc có thời gian suy ngẫm, chiêm nghiệm về những cảm xúc, tâm trạng của tác giả.

Có thể nói, thể thơ song thất lục bát là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công của đoạn thơ “Hai chữ nước nhà” trong bài thơ “Hai chữ nước nhà” của Trần Tuấn Khải.

Đọc diễn cảm đoạn thơ

Khi đọc diễn cảm đoạn thơ, cần chú ý đến những điểm sau:

• Giọng điệu: Cần thể hiện rõ giọng điệu bi thương, đau xót, căm phẫn, uất hận của đoạn thơ.
• Nhịp điệu: Cần thể hiện nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển của thể thơ song thất lục bát.
• Tiếng ngắt: Cần ngắt nhịp hợp lý để thể hiện rõ cảm xúc, tâm trạng của tác giả.

Ví dụ, khi đọc câu thơ “Cảnh nhà tan, nước mất, lòng đau xót”, cần nhấn mạnh vào các từ “tan”, “mất”, “đau xót” để thể hiện rõ cảm xúc đau xót, thương tâm của tác giả.

Câu 2: Ý chính của từng phần

– Phần 1: Từ “Chốn Ải Bắc mây sầu ảm đạm” đến “Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên”: Tâm trạng, cảm xúc của người cha khi đang trong hoàn cảnh chia lìa.

– Phần 2: Từ “Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định” đến “Lấy ai tế độ đàn sau đó mà”: Tình trạng đất nước nhiễu nhương lúc bấy giờ.

– Phần 3: Phần còn lại: Nghĩa vụ của người con trai mình đối với đất nước.

Câu 3

– Bối cảnh không gian: hổ thét chim kêu, gió thảm đìu hiu, phong cảnh như khêu bất bình mây sầu ảm đạm.

⇒ Cuộc chia tay diễn ra nơi biên giới, ở nơi tận cùng của tổ quốc. Thiên nhiên cũng nhuốm màu chia ly, sầu thảm.

– Hoàn cảnh éo le:

• Cảnh nước mất nhà tan, người cha bị bắt giải sang Trung Quốc, không có ngày trở về.
• Những hình ảnh “hạt máu nóng”, “hồn nước”, “thân tàn”: tận cùng của nỗi đau đớn, sự xót xa đến chạm đáy, không thể chịu đựng thêm được nữa.
• Nhìn theo người con trai mà “tầm tã châu rơi”: giọt nước mắt thương xót rơi xuống cho con trai mình, cho chính mình hay còn cho cả đất nước.

⇒ Nỗi lòng sâu thẳm của một con người yêu nước nhưng lại chịu cảnh bị đày ải, buộc phải xa rời quê hương, đất nước.

– Lời khuyên của người cha già đầy quý giá, giống như một lời dặn dò cuối cùng và đong đầy sức nặng.

Câu 4:  Phân tích

– Hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ: giặc Minh đang chiếm đánh xâm lược.

– “Giống Hồng Lạc… cõi này”: lòng tự hào của tác giả cũng như của toàn dân về dòng giống của dân tộc.

– “Than vận nước gặp khi biến đổi…còn thương đâu”: cảnh tượng thật đau thương của đất nước khi bị giặc xâm lược (bốn phương khói lửa, thành tung quanh vở, xương rừng máu sông, gia đình chia lìa… – xét trên phương diện cả về vật chất lẫn tinh thần). Từ đó tác giả nêu ra chân lý “nước mất thì nhà tan”.

– “Thảm vong quốc… đàn sau đó mà?”: Sử dụng những hình ảnh nhân hóa, so sánh và biện pháp nói quá để cực tả về nỗi đau khi mất nước. Dường như nỗi đau khôn xiết ấy đã lay động đến cả đất trời.

* Sức gợi cảm:

– Những hình ảnh được sử dụng gợi sự chia lìa, đau thương.

– Tâm trạng bức bối, uất hận, đau xót dâng cao lên đến đỉnh điểm.

– Nỗi lòng thương xót, đau đớn, cảm xúc chân thành của nhà thơ.

Câu 5

Người cha đã nói về hiện thực “xót phận tuổi già sức yếu”: không còn địa vị gì trong xã hội, cảm thấy thật bất lực.

– Mong muốn của người cha với con:

• Luôn phải nhớ đến cội nguồn của mình đã bảo vệ đất nước, dân tộc ta như thế nào.
• Gửi gắm nguyện vọng rằng con trai sẽ kế thừa sự nghiệp của thế hệ đi trước.

⇒ Tấm lòng cao cả của một bậc anh hùng, một lòng một dạ hy sinh vì đất nước. Cùng với đó là niềm tin tưởng vào người con trai, khích lệ ý chí cho con để trả nợ nước báo thù nhà.

Luyện tập

• Thứ nhất, những hình ảnh, từ ngữ này được sử dụng trong một hoàn cảnh cụ thể, phù hợp với tâm trạng, cảm xúc của tác giả. Trong đoạn thơ, tác giả đang bày tỏ nỗi đau thương, xót xa, căm phẫn, uất hận và ý chí quyết tâm chiến đấu giành lại độc lập cho dân tộc. Vì vậy, những hình ảnh, từ ngữ ước lệ, sáo mòn này đã được tác giả sử dụng một cách linh hoạt, phù hợp với tâm trạng, cảm xúc của mình, khiến cho đoạn thơ trở nên giàu cảm xúc, lay động lòng người.
• Thứ hai, những hình ảnh, từ ngữ này được sử dụng một cách khéo léo, sáng tạo. Tác giả không sử dụng những hình ảnh, từ ngữ ước lệ một cách sáo rỗng, mà đã có sự sáng tạo, biến tấu để phù hợp với mạch cảm xúc của bài thơ. Ví dụ, hình ảnh “nước mất, nhà tan” được tác giả sử dụng cùng với động từ “đau xót” để nhấn mạnh nỗi đau thương của mình. Hình ảnh “anh hùng thất thế” được tác giả sử dụng cùng với hình ảnh “bốn phương khói lửa, xương rừng đầy” để thể hiện sự tàn khốc của chiến tranh.
• Thứ ba, những hình ảnh, từ ngữ này được sử dụng trong bối cảnh lịch sử phù hợp. Đoạn thơ được viết vào đầu những năm 20 của thế kỉ XX, khi đất nước ta đang chìm trong đau thương, mất mát dưới ách thống trị của thực dân Pháp. Tâm trạng của người dân lúc này vô cùng căm phẫn, uất hận trước kẻ thù xâm lược và quyết tâm giành lại độc lập cho dân tộc. Bối cảnh lịch sử này đã tạo nên sức cộng hưởng cho những hình ảnh, từ ngữ ước lệ, sáo mòn trong đoạn thơ, khiến cho đoạn thơ trở nên giàu cảm xúc, lay động lòng người.

Với những hướng dẫn soạn bài Hai chữ nước nhà chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.