Soạn bài Truyện lạ nhà thuyền chài – Ngữ văn lớp 9 chân trời sáng tạo ( Tập 1)

Hướng dẫn soạn bài Truyện lạ nhà thuyền chài – Ngữ văn lớp 9 chân trời sáng tạo ( Tập 1) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 97 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Văn học dân gian Việt Nam thường ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của con người, đặc biệt là của người phụ nữ, như lòng trung thành, tình nghĩa, và đức hi sinh. Hãy chia sẻ với bạn bè về một nhân vật nữ trong tác phẩm mà em đã đọc và cảm thấy đáng trân trọng.

Trả lời: Mặc dù bị xã hội và hoàn cảnh khắc nghiệt đè nén, người phụ nữ vẫn thường tìm cách khẳng định giá trị của mình. Một ví dụ điển hình là nhân vật Tấm trong truyện cổ tích “Tấm Cám”. Dù phải sống trong hoàn cảnh khó khăn, bị chị em và mẹ kế đối xử tàn tệ, Tấm vẫn luôn giữ được lòng nhân hậu và phẩm hạnh. 

Sự hiền lành, chăm chỉ và lòng yêu thương của Tấm cuối cùng được đền đáp xứng đáng khi cô trở thành hoàng hậu. Câu chuyện này không chỉ tôn vinh đức tính tốt đẹp mà còn gửi gắm thông điệp về sự công bằng và sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác.

Trải nghiệm cùng văn bản

1, Theo dõi: Những câu thơ trong đoạn 1 thuộc về nhân vật hay là lời của người kể chuyện?

Những câu thơ trong đoạn 1 là lời của người kể chuyện.

2, Suy luận: Các lời thoại của cha và Thúc Ngư trong đoạn 2 thể hiện quan niệm về việc học hành của hai cha con khác nhau như thế nào?

Quan niệm học hành của hai cha con khác nhau như sau:

• Người cha: Xem việc học là việc tiếp thu kiến thức từ các thánh hiền, học để hiểu và bắt chước những điều chân chính từ sách vở.
• Thúc Ngư: Không thấy giá trị thực tiễn trong việc học vì sách không có những điều cụ thể về nghề cá mà cậu đang theo đuổi, do đó không thấy cần thiết phải học.

3, Theo dõi: Xem xét các yếu tố kì ảo trong đoạn 3 và tác dụng của chúng.

Các yếu tố kì ảo trong đoạn này: Những món ăn kỳ diệu, thơm ngon bất thường mà cha Ngọa Vân đã mời.

Hình ảnh vợ chồng ông thuyền chài trở về nhà, nhắm mắt ngồi trong thuyền, để mặc thuyền trôi tự nhiên, cùng với những nhân vật bí ẩn không phải người, có vẻ ngoài như vảy rồng, mặt thú, thân xà, nổi chìm như mây bay. Nàng cũng sử dụng thuật rút ngắn đường kỳ diệu, làm cho khoảng cách vạn dặm trở nên gần gũi.

Tác dụng: Những yếu tố kì ảo này không chỉ làm tăng thêm sự bí ẩn và lôi cuốn của câu chuyện mà còn nhấn mạnh vị thế đặc biệt của dòng dõi hải tiên của nhân vật nữ, làm nổi bật tầm quan trọng và sức mạnh của nàng trong bối cảnh truyện.

4, Suy luận: Những hành động và lời nói của Ngọa Vân trong đoạn 4 cho thấy nàng là người như thế nào?

Tiếng khóc của Ngọa Vân khi chuẩn bị hóa rồng bay về phương Tây Bắc biểu hiện tình cảm sâu sắc và lòng chung thủy của nàng. Sự luyến tiếc và những lời nhắn gửi cuối cùng thể hiện rõ tình nghĩa chân thành và sự hiền thảo của nàng, khẳng định nàng là một người vợ tận tụy và đáng quý.

Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Truyện lạ nhà thuyền chài miêu tả cuộc sống của một gia đình thuyền chài trên biển, tập trung vào nhân vật chính là Thúc Ngư. Câu chuyện nhấn mạnh tình yêu và sự đoàn kết trong gia đình, đồng thời truyền đạt thông điệp về sự kiên nhẫn và lòng yêu thương trong cuộc sống gia đình.

Câu 1 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Tóm tắt nội dung câu chuyện và cho biết các sự kiện trong câu chuyện được sắp xếp theo trật tự thời gian, không gian như thế nào.

Trả lời:

Tóm tắt: Truyện lạ nhà thuyền chài là một câu chuyện cổ tích về cuộc sống và những thử thách của nhân vật Thúc Ngư. Thúc Ngư là một ngư dân nghèo lấy vợ là Ngọa Vân, người mang dòng dõi hải tiên với những khả năng kỳ diệu. Gia đình họ làm việc chăm chỉ và Ngọa Vân đã giúp Thúc Ngư trở nên thành công và giàu có. Khi nước biển dâng cao, Ngọa Vân phải biến hình thành cá khổng lồ để bảo vệ gia đình khỏi thiên tai. Sự kiện này đã làm lộ thân phận kỳ bí của nàng, buộc nàng phải rời xa chồng và gia đình để giữ gìn bình yên cho họ.

Sự kiện: Các sự kiện trong câu chuyện được sắp xếp theo một trật tự không gian, giao hòa giữa thế giới con người và thế giới thần thoại, cùng với sự chuyển tiếp giữa thời gian trần gian và thời gian thủy phủ.

Câu 2 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Em đồng tình hay không đồng tình với quan niệm về việc học và việc chọn nghề của nhân vật Thúc Ngư? Giải thích ý kiến của em.

Trả lời:

Em đồng tình với quan niệm về việc học và việc chọn nghề của nhân vật Thúc Ngư trong Truyện lạ nhà thuyền chài.

Giải thích: Thúc Ngư, dù xuất phát từ hoàn cảnh nghèo khó, luôn thể hiện sự kiên trì và nỗ lực trong việc học tập và chọn nghề. Anh hiểu rằng việc học không chỉ là việc tiếp thu kiến thức mà còn là cơ hội để thay đổi cuộc sống và nâng cao chất lượng cuộc sống của mình và gia đình. Thúc Ngư đã thành công nhờ sự chăm chỉ và lòng kiên nhẫn trong học hỏi và làm việc, chứng minh rằng việc học và nghề nghiệp là những yếu tố quan trọng để đạt được thành công và hạnh phúc.

Câu 3 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Phân tích tính cách nhân vật Ngọa Vân và cho biết cách ứng xử với chồng, cha mẹ chồng của nàng thể hiện điều gì về người phụ nữ Việt Nam truyền thống.

Trả lời:

Nhân vật Ngọa Vân trong truyện thể hiện những đặc điểm tính cách nổi bật:

• Ngọa Vân là người phụ nữ bí ẩn và tài năng, đã giúp Thúc Ngư từ một ngư dân nghèo trở thành người thành công và giàu có.
• Nàng được miêu tả với vẻ đẹp và sự duyên dáng đặc biệt, thể hiện sự hoàn hảo về ngoại hình và phẩm hạnh.
• Ngọa Vân luôn thể hiện lòng hiếu thảo và sẵn sàng hy sinh vì gia đình. Khi đối mặt với thiên tai, nàng không ngần ngại biến thành con cá khổng lồ để bảo vệ gia đình khỏi hiểm họa.

Phân tích: Tính cách của Ngọa Vân phản ánh hình mẫu người phụ nữ truyền thống Việt Nam, với phẩm hạnh cao quý và lòng hiếu thảo. Nàng là biểu tượng của sự hy sinh và tận tụy với gia đình, thể hiện những giá trị đạo đức và phẩm cách mà xã hội truyền thống coi trọng. Qua nhân vật Ngọa Vân, chúng ta thấy được hình ảnh người phụ nữ vừa mạnh mẽ vừa đảm đang, sẵn sàng vượt qua khó khăn vì lợi ích của gia đình.

Câu 4 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Nêu một số chi tiết kì ảo và chỉ ra tác dụng của chúng trong việc thể hiện tính cách nhân vật, chủ đề của văn bản.

Trả lời:

Chi tiết kì ảo trong truyện: Ngọa Vân biến hình thành con cá khổng lồ để bảo vệ gia đình trong cơn bão biển nguy hiểm. Sự miêu tả về vẻ đẹp và tài năng siêu phàm của Ngọa Vân, cùng với nguồn gốc thần thoại của nàng, thể hiện những hành động kỳ lạ và không bình thường.

Tác dụng: Những chi tiết kì ảo làm nổi bật phẩm hạnh và lòng hy sinh của Ngọa Vân, tạo nên hình ảnh nhân vật không chỉ đẹp mà còn mạnh mẽ và đáng ngưỡng mộ. Các yếu tố kì ảo tạo ra một không gian huyền bí và lãng mạn, làm tăng sự hấp dẫn và phong phú của câu chuyện.

Từ đó, chúng giúp làm rõ chủ đề về sự cống hiến và tình yêu thương vô bờ bến của người phụ nữ, đồng thời nhấn mạnh giá trị đạo đức và nhân văn trong văn bản.

Câu 5 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Đọc kĩ lời thơ ở đoạn 1, lời hát ở đoạn 4 và cho biết:

a, Phần lời thơ ở đoạn 1 là tự sự, miêu tả hay biểu cảm? Phần lời hát ở đoạn 4 là đối thoại hay độc thoại/độc thoại nội tâm? Những dấu hiệu nào trong văn bản giúp em nhận biết điều đó?

b,Tác dụng của việc dùng lời thơ, lời hát trong văn bản.

Trả lời:

a, Phần lời thơ ở đoạn 1 thuộc thể loại tự sự. Nội dung của nó trình bày và kể lại cuộc sống và hoàn cảnh của gia đình nhà thuyền chài, không nhằm mục đích biểu cảm hay miêu tả chi tiết mà tập trung vào việc kể chuyện.

Phần lời hát ở đoạn 4 là đối thoại, vì có sự xuất hiện của các nhân vật giao tiếp với nhau thông qua lời hát. Dấu hiệu nhận biết là sự thay đổi giọng nói và sự đối thoại giữa các nhân vật, thay vì chỉ là một đoạn độc thoại nội tâm.

b, Việc sử dụng lời thơ và lời hát trong văn bản giúp tạo ra một không gian nghệ thuật đặc sắc và làm nổi bật cảm xúc của nhân vật. Lời thơ có thể gợi ra những hình ảnh sinh động và diễn tả sâu sắc tình cảm của nhân vật, trong khi lời hát không chỉ giúp phát triển câu chuyện mà còn tạo nên không khí giao tiếp và tương tác giữa các nhân vật. Sự kết hợp này làm tăng sự hấp dẫn và cảm xúc của văn bản, đồng thời nâng cao tính nhạc tính và ấn tượng nghệ thuật của câu chuyện.

Câu 6 (trang 105 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Truyện lạ nhà thuyền chài có phải là truyện truyền kì hay không? Dựa vào đâu để em khẳng định như vậy?

Trả lời:

Truyện lạ nhà thuyền chài có thể được coi là truyện truyền kì vì nó bao gồm các yếu tố kì ảo, như nhân vật có khả năng biến hóa và những sự kiện không thực tế. Trong truyện, các nhân vật và tình tiết như Ngọa Vân biến thành cá khổng lồ để bảo vệ gia đình hay nguồn gốc thần thoại của Ngọa Vân đều thể hiện sự giao thoa giữa thực tại và thế giới kì ảo. Những yếu tố này cùng với lời bình của người kể chuyện ở cuối truyện góp phần khẳng định rằng đây là một tác phẩm thuộc thể loại truyền kì.

Câu 7 (trang 104 sgk Ngữ văn 9 Tập 1): Lời bàn của Sơn Nam Thúc ở cuối truyện có tác dụng hỗ trợ em đọc hiểu văn bản Truyện lạ nhà thuyền chài như thế nào?

Trả lời: Lời bàn của Sơn Nam Thúc ở cuối truyện đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về văn bản Truyện lạ nhà thuyền chài. Sơn Nam Thúc, với sự thông thái và sâu sắc, đã đưa ra những nhận xét và phân tích về giá trị của câu chuyện, nhấn mạnh ý nghĩa của việc học hỏi từ thực tiễn hơn là chỉ dựa vào lý thuyết. Ông cũng làm rõ rằng sự kiên nhẫn và lòng tin vào bản thân có thể dẫn đến thành công và hạnh phúc. Lời bàn của Sơn Nam Thúc giúp làm sáng tỏ chủ đề và thông điệp của truyện, đồng thời tạo thêm chiều sâu cho hiểu biết về các nhân vật và tình huống trong câu chuyện.

Với những hướng dẫn soạn bài Truyện lạ nhà thuyền chài – Ngữ văn lớp 9 chân trời sáng tạo ( Tập 1) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.