Soạn bài Liên kết câu và liên kết đoạn văn - Ngữ văn 9

     Hướng dẫn soạn bài Liên kết câu và liên kết đoạn văn – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

I – Khái niệm liên kết

Câu 1:Đoạn văn trên bàn về vấn đề gì ? Chủ đề ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề chung của văn bản ?

Đoạn văn trên bàn về vấn đề: Vai trò của nghệ sĩ trong việc sáng tạo tác phẩm nghệ thuật.

Theo tác giả, tác phẩm nghệ thuật nào cũng được xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Tuy nhiên, nghệ sĩ không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.

Chủ đề này có quan hệ chặt chẽ với chủ đề chung của văn bản, đó là ý nghĩa của văn nghệ. Tác giả Nguyễn Đình Thi cho rằng, văn nghệ có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người. Văn nghệ giúp con người hiểu biết về thế giới xung quanh, về bản thân mình, về những giá trị tốt đẹp của cuộc sống. Đồng thời, văn nghệ cũng giúp con người đấu tranh chống lại những cái xấu, cái ác, xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.

Trong đoạn văn trên, tác giả đã nhấn mạnh vai trò của nghệ sĩ trong việc sáng tạo tác phẩm nghệ thuật. Nghệ sĩ không chỉ là người ghi lại hiện thực khách quan, mà còn là người sáng tạo ra cái mới, cái đẹp. Nghệ sĩ muốn gửi gắm những tư tưởng, tình cảm, quan niệm của mình vào tác phẩm. Tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ không chỉ là một sản phẩm của trí tuệ, tâm hồn, mà còn là một sự đóng góp cho đời sống chung quanh.

Chủ đề này có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng cho hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Nghệ sĩ cần có ý thức và trách nhiệm trong việc sáng tạo tác phẩm nghệ thuật. Tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ cần có giá trị thẩm mĩ, tư tưởng, đồng thời cần có ý nghĩa tích cực đối với đời sống xã hội.

Câu 2:Nội dung chính của mỗi câu trong đoạn văn trên là gì ? Những nội dung ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề của đoạn văn ? Nêu nhận xét về trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn.

Nội dung chính của mỗi câu trong đoạn văn trên là:

• Câu 1: Tác phẩm nghệ thuật nào cũng được xây dựng từ những vật liệu mượn ở thực tại.
• Câu 2: Nghệ sĩ không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ.
• Câu 3: Nghệ sĩ gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.

Những nội dung ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề của đoạn văn?

Tất cả những nội dung trên đều liên quan đến chủ đề của đoạn văn, đó là vai trò của nghệ sĩ trong việc phản ánh hiện thực và góp phần cải tạo hiện thực.

• Câu 1 nêu lên đặc điểm cơ bản của tác phẩm nghệ thuật, đó là được xây dựng từ những vật liệu mượn ở thực tại. Đây là cơ sở để nghệ sĩ có thể phản ánh hiện thực.
• Câu 2 nêu lên mục đích của nghệ sĩ khi sáng tạo tác phẩm, đó là không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Điều này thể hiện mong muốn của nghệ sĩ muốn góp phần cải tạo hiện thực, hướng tới những điều tốt đẹp hơn.
• Câu 3 nêu lên cách thức mà nghệ sĩ thực hiện mục đích của mình, đó là gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.

Nhận xét về trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn:

Trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn hợp lý, logic. Câu 1 nêu lên đặc điểm cơ bản của tác phẩm nghệ thuật, là tiền đề cho các câu tiếp theo. Câu 2 nêu lên mục đích của nghệ sĩ khi sáng tạo tác phẩm, là nội dung trung tâm của đoạn văn. Câu 3 nêu lên cách thức mà nghệ sĩ thực hiện mục đích của mình, là kết luận của đoạn văn.

Trình tự sắp xếp này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn về vai trò của nghệ sĩ trong việc phản ánh hiện thực và góp phần cải tạo hiện thực.

Câu 3:Mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn được thể hiện bằng những biện pháp nào (chú ý các từ ngữ in đậm) ?

Mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn được thể hiện bằng các biện pháp sau:

• Tiếp nối mạch ý: Các câu văn tiếp nối nhau một cách mạch lạc, logic, thể hiện sự phát triển của luận điểm. Câu (1) nêu lên đặc điểm chung của tác phẩm nghệ thuật là được xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Câu (2) tiếp tục luận điểm trên bằng cách khẳng định rằng nghệ sĩ không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Câu (3) là kết luận của đoạn văn, nêu lên mục đích của nghệ sĩ khi sáng tạo tác phẩm nghệ thuật là muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh.
• Sử dụng từ ngữ liên kết: Các từ ngữ in đậm trong đoạn văn có tác dụng liên kết các câu, tạo nên sự gắn bó, mạch lạc cho đoạn văn. Cụ thể:
  • Từ “nhưng” trong câu (2) được sử dụng để nối tiếp luận điểm của câu (1).
  • Từ “mà” trong câu (2) được sử dụng để bổ sung ý nghĩa cho câu (1).
  • Từ “anh” trong câu (3) được sử dụng để thay thế cho “nghệ sĩ” trong câu (2).
• Sử dụng phép lặp từ ngữ: Từ “tác phẩm nghệ thuật” được lặp lại trong cả ba câu, góp phần nhấn mạnh luận điểm chung của đoạn văn.

Tóm lại, mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn được thể hiện bằng các biện pháp tiếp nối mạch ý, sử dụng từ ngữ liên kết và phép lặp từ ngữ.

II – Luyện Tập 

Phân tích sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn văn sau theo gợi ý nêu ở dưới.

a, Chủ đề của đoạn văn là gì ? Nội dung các câu trong đoạn văn phục vụ chủ đề ây như thế nào ? Nêu một trường hợp cụ thể để thấy trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn là hợp lý.

Chủ đề của đoạn văn là nêu lên những điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam trong bối cảnh đất nước bước vào thế kỉ mới.

Nội dung các câu trong đoạn văn phục vụ chủ đề này như sau:

• Câu (1) nêu lên điểm mạnh của con người Việt Nam là sự thông minh, nhạy bén với cái mới.
• Câu (2) khẳng định rằng bản chất trời phú này rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu.
• Câu (3) nêu lên những điểm yếu của con người Việt Nam là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản, hạn chế về khả năng thực hành và sáng tạo.
• Câu (4) chỉ ra hậu quả của những điểm yếu này là khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới.

Trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn là hợp lí, vì nó thể hiện sự phát triển của luận điểm. Câu (1) nêu lên luận điểm chính của đoạn văn, tiếp theo là hai câu (2) và (3) bổ sung, làm rõ luận điểm này. Cuối cùng, câu (4) là kết luận của đoạn văn, chỉ ra hậu quả của những điểm yếu đã nêu.

Ví dụ, câu (1) nêu lên luận điểm chính của đoạn văn là sự thông minh, nhạy bén với cái mới của con người Việt Nam. Câu (2) bổ sung luận điểm này bằng cách khẳng định rằng bản chất trời phú này rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu. Như vậy, câu (2) đã làm rõ hơn luận điểm của câu (1).

b, Các câu được liên kết với nhau bằng những phép liên kết nào ?

Các câu trong đoạn văn được liên kết với nhau bằng các phép liên kết sau:

• Tiếp nối mạch ý: Các câu văn tiếp nối nhau một cách mạch lạc, logic, thể hiện sự phát triển của luận điểm. Ví dụ, câu (1) nêu lên luận điểm chính của đoạn văn, tiếp theo là hai câu (2) và (3) bổ sung, làm rõ luận điểm này.
• Sử dụng từ ngữ liên kết: Các từ ngữ in đậm trong đoạn văn có tác dụng liên kết các câu, tạo nên sự gắn bó, mạch lạc cho đoạn văn. Ví dụ, từ “nhưng” trong câu (2) được sử dụng để nối tiếp luận điểm của câu (1).
• Lặp từ ngữ: Từ “cái mạnh” được lặp lại ở câu (1) và (3), góp phần nhấn mạnh luận điểm của đoạn văn.

Ngoài ra, các câu trong đoạn văn cũng được liên kết với nhau bằng các phép liên kết khác như:

• Phép thế: Ví dụ, câu (3) sử dụng từ “Ấy” để thay thế cho “những lỗ hổng về kiến thức cơ bản, hạn chế về khả năng thực hành và sáng tạo” ở câu (2).
• Phép nối: Ví dụ, câu (4) sử dụng từ “vì” để nối kết câu (3) và câu (4).

Tóm lại, sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn văn đã góp phần tạo nên tính mạch lạc, chặt chẽ cho đoạn văn, đồng thời giúp cho người đọc dễ dàng hiểu được nội dung của đoạn văn.

     Với những hướng dẫn soạn bài Liên kết câu và liên kết đoạn văn – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.