Soạn bài Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm- Ngữ văn lớp 8

Hướng dẫn soạn bài Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm trong bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân tích, tìm hiểu về bài học một cách toàn diện nhất.

I –  Dấu ngoặc đơn

1.Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên được dùng để làm gì ?

Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên được dùng để giải thích, bổ sung thêm thông tin cho câu văn, giúp người đọc hiểu rõ hơn nội dung của câu văn.

a, Dấu ngoặc đơn giải thích cho danh từ “họ” là những người bản xứ. Bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì câu văn vẫn đủ nghĩa, nhưng người đọc sẽ không hiểu rõ được tác giả muốn nói đến ai.

b, Dấu ngoặc đơn giải thích cho danh từ “ba khía”. Bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì câu văn vẫn đủ nghĩa, nhưng người đọc sẽ không hiểu rõ được ba khía là loại con gì, có đặc điểm gì.

c, Dấu ngoặc đơn giải thích cho các thông tin về tên, quê quán, niên đại của nhà thơ Lí Bạch. Bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì câu văn vẫn đủ nghĩa, nhưng người đọc sẽ không biết được nhà thơ Lí Bạch tên gì, sinh ra ở đâu, sống ở thời đại nào.

2.Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không ?

Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên vẫn không thay đổi. Tuy nhiên, ý nghĩa cụ thể của câu văn sẽ bị giảm sút, người đọc sẽ không hiểu rõ được nội dung của câu văn.

II – Dấu hai chấm 

Dấu hai chấm được sử dụng trong những đoạn trích sau có tác dụng để:

a) Báo trước về lời đối thoại.

b) Báo trước về lời dẫn trực tiếp.

c) Đánh dấu rõ phần giải thích.

III – Luyện tập

Câu 1 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1 )

a, Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này được dùng để giải thích nghĩa của các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư”. Các cụm từ này đều mang ý nghĩa khẳng định, quyết định, không thể thay đổi. Do đó, chúng góp phần thể hiện giọng điệu của bài thơ là giọng điệu hào hùng, mạnh mẽ, khẳng định ý chí quyết tâm, niềm tin sắt đá của nhân dân ta vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do.

b, Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này được dùng để giải thích nghĩa của cụm từ “kể cả”. Cụm từ này nhằm bổ sung thêm thông tin về chiều dài của cầu Long Biên, bao gồm cả phần cầu dân. Do đó, dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này có tác dụng làm rõ ý nghĩa của câu văn, giúp người đọc hiểu rõ hơn về chiều dài của cầu Long Biên.

c, Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này được dùng để giải thích nghĩa của cụm từ “người viết (người nói)”. Cụm từ này nhằm chỉ ra rằng, người viết văn bản cũng có thể là người nói, vì văn bản có thể được thể hiện dưới dạng văn bản viết hoặc văn bản nói. Do đó, dấu ngoặc đơn trong đoạn trích này có tác dụng làm rõ ý nghĩa của câu văn, giúp người đọc hiểu rõ hơn về đối tượng được nhắc đến.

Câu 2 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)

a, Dấu hai chấm được dùng để liệt kê các chi phí mà gia đình Lão Hạc phải chịu để cưới vợ cho con trai. Việc liệt kê này giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh khó khăn của gia đình Lão Hạc.

b, Dấu hai chấm được dùng để dẫn lời nói trực tiếp của Dế Choắt. Việc dẫn lời trực tiếp này giúp người đọc hiểu rõ hơn về lời khuyên của Dế Choắt dành cho Dế Mèn.

c, Dấu hai chấm được dùng để liệt kê các màu sắc của nắng xuyên xuống biển. Việc liệt kê này giúp người đọc hình dung rõ hơn về vẻ đẹp của biển trong cơn mưa rào.

Câu 3 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)

Câu trả lời là không thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn trích trên. Dấu hai chấm trong đoạn trích này có vai trò quan trọng trong việc tạo lập cấu trúc câu, giúp người đọc hiểu rõ hơn ý nghĩa của câu văn.

Trong đoạn trích, tác giả dùng dấu hai chấm để liệt kê các đặc sắc của tiếng Việt. Cụ thể, dấu hai chấm được dùng ở hai vị trí sau:

• Ở vị trí sau từ “có nghĩa là”, dấu hai chấm liệt kê các đặc điểm của tiếng Việt về âm hưởng, thanh điệu và cách đặt câu.
• Ở vị trí sau từ “cũng có nghĩa là”, dấu hai chấm liệt kê các đặc điểm của tiếng Việt về khả năng diễn đạt tình cảm, tư tưởng của người Việt Nam và khả năng đáp ứng nhu cầu của đời sống văn hóa nước nhà qua các thời kì lịch sử.

Câu 4 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)

Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn trong câu “Phong Nha gồm hai bộ phận : Động khô và Động nước.” được không?

Câu trả lời là không thể. Dấu hai chấm trong câu này có vai trò liệt kê các bộ phận của Phong Nha. Nếu thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, câu văn sẽ trở thành:

Phong Nha gồm (Động khô và Động nước).

Câu văn này vẫn có ý nghĩa liệt kê, nhưng ý nghĩa của câu sẽ bị giảm sút. Nguyên nhân là vì dấu ngoặc đơn thường được dùng để giải thích, bổ sung thông tin cho câu văn. Trong câu văn trên, dấu ngoặc đơn lại được dùng để liệt kê, điều này sẽ khiến cho người đọc hiểu nhầm rằng Động khô và Động nước là những thông tin giải thích, bổ sung cho từ “Phong Nha”.

Nếu viết lại là “Phong Nha gồm : Động khô và Động nước” thì có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được không?

Câu trả lời là có thể. Trong câu văn này, dấu hai chấm được dùng để liệt kê hai bộ phận của Phong Nha. Nếu thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, câu văn sẽ trở thành:

Phong Nha : (Động khô và Động nước).

Câu văn này vẫn có ý nghĩa liệt kê, và ý nghĩa của câu cũng không bị giảm sút. Nguyên nhân là vì trong câu văn này, dấu ngoặc đơn được dùng để liệt kê, điều này là phù hợp với ngữ cảnh của câu.

Câu 5 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)

Cách chép dấu ngoặc đơn của học sinh là sai.

Lý do:

• Dấu ngoặc đơn trong đoạn văn của Thanh Tịnh được đặt sau từ “nói” để giải thích cho từ “nói”. Cụ thể, nó giải thích cho người đọc hiểu rằng ông đốc nói với giọng điệu nhẹ nhàng, trìu mến.
• Trong đoạn văn của học sinh, dấu ngoặc đơn được đặt sau từ “nói sẽ”. Cách đặt này không phù hợp với ngữ cảnh của câu. Vì dấu ngoặc đơn thường được dùng để giải thích, bổ sung thông tin cho câu văn, chứ không được dùng để bổ sung thêm thông tin cho một bộ phận của câu.

Vì vậy, học sinh cần chép lại dấu ngoặc đơn như sau:

Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói với giọng nhẹ nhàng, trìu mến:

Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là một bộ phận của câu.

Lý do:

• Dấu ngoặc đơn thường được dùng để giải thích, bổ sung thông tin cho câu văn. Trong đoạn văn của Thanh Tịnh, dấu ngoặc đơn được dùng để giải thích cho từ “nói”.
• Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một thông tin giải thích cho từ “nói”. Nó không phải là một thành phần của câu, vì nó không tham gia vào việc diễn đạt ý nghĩa của câu.

Do đó, phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là một bộ phận của câu

Câu 6 (Trang 135, Sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)

Dân số thế giới hiện nay đang tăng với tốc độ chóng mặt, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Điều này gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng, như:

• Thiếu lương thực, thực phẩm, dẫn đến nạn đói nghèo, suy dinh dưỡng.
• Thiếu việc làm, thất nghiệp, dẫn đến bất ổn xã hội.
• Ô nhiễm môi trường, suy giảm tài nguyên thiên nhiên.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng dân số. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình, dân số Việt Nam hiện nay đã vượt ngưỡng 98 triệu người. Nếu không có giải pháp kịp thời, dân số Việt Nam có thể đạt 150 triệu người vào năm 2050.

Để hạn chế việc gia tăng dân số, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Mỗi người dân cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc kế hoạch hóa gia đình. Các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục về kế hoạch hóa gia đình và cung cấp các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình cho mọi người dân.

(Dấu hai chấm được dùng để liệt kê các hệ lụy nghiêm trọng của việc gia tăng dân số. Dấu ngoặc đơn được dùng để giải thích cho từ “thiếu” trong cụm từ “thiếu lương thực, thực phẩm”).

Với những hướng dẫn soạn bài Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.