Soạn bài Bố cục của văn bản – Ngữ văn lớp 8

Hướng dẫn soạn bài Bố cục của văn bản- Ngữ văn lớp 8 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

I. Bố cục của văn bản

1. Văn bản có thể chia làm mấy phần ? Chỉ ra các phần đó.

Văn bản “Người thật đạo cao đức trọng” có thể chia làm 3 phần như sau:

• Phần 1 (từ đầu đến “vì thế vua Trần Minh Tông vời ông ra dạy thái tử học”): Giới thiệu về nhân vật Chu Văn An, một thầy giáo giỏi, tính tình cứng cỏi, không màng danh lợi.
• Phần 2 (từ “Đến đời Dụ Tông” đến “từ quan về làng”): Kể về việc Chu Văn An từ quan về làng vì không chịu nổi cảnh vua Dụ Tông ăn chơi, xa xỉ, tin dùng bọn nịnh thần.
• Phần 3 (từ “Học trò của ông” đến hết): Kể về việc Chu Văn An được học trò kính trọng, khi mất được thờ tại Văn Miếu.

2. Hãy cho biết nhiệm vụ của từng phần trong văn bản trên.

• Phần 1: Giới thiệu về nhân vật Chu Văn An, tạo tiền đề cho việc triển khai các phần tiếp theo.
• Phần 2: Kể về việc Chu Văn An từ quan về làng vì không chịu nổi cảnh vua Dụ Tông ăn chơi, xa xỉ, tin dùng bọn nịnh thần. Phần này thể hiện phẩm chất cao đẹp của Chu Văn An, một người trung quân ái quốc, không màng danh lợi.
• Phần 3: Kể về việc Chu Văn An được học trò kính trọng, khi mất được thờ tại Văn Miếu. Phần này thể hiện sự kính trọng, yêu mến của học trò và nhân dân đối với Chu Văn An.

3. Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên.

Các phần trong văn bản có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Phần 1 là tiền đề cho phần 2, phần 2 là cơ sở để triển khai phần 3. Các phần này bổ sung cho nhau, giúp người đọc hiểu rõ hơn về nhân vật Chu Văn An, một người thầy giỏi, một người quân tử, một người có nhân cách cao đẹp.

4. Từ việc phân tích trên, hãy cho biết một cách khái quát : Bố cục của văn bản gồm mấy phần ? Nhiệm vụ của từng phần là gì ? Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào

Bố cục của văn bản gồm 3 phần:

• Phần 1 (từ đầu đến “vì thế vua Trần Minh Tông vời ông ra dạy thái tử học”): Giới thiệu chung về nhân vật Chu Văn An.
• Phần 2 (từ “Đến đời Dụ Tông” đến “từ quan về làng”): Kể về việc Chu Văn An từ quan về làng.
• Phần 3 (từ “Học trò của ông” đến hết): Kể về việc Chu Văn An được học trò kính trọng, khi mất được thờ tại Văn Miếu.

Nhiệm vụ của từng phần:

• Phần 1: Giới thiệu về nhân vật Chu Văn An, tạo tiền đề cho việc triển khai các phần tiếp theo.
• Phần 2: Kể về việc Chu Văn An từ quan về làng, thể hiện phẩm chất cao đẹp của Chu Văn An, một người trung quân ái quốc, không màng danh lợi.
• Phần 3: Kể về việc Chu Văn An được học trò kính trọng, khi mất được thờ tại Văn Miếu, thể hiện sự kính trọng, yêu mến của học trò và nhân dân đối với Chu Văn An.

Các phần của văn bản quan hệ với nhau chặt chẽ, bổ sung cho nhau, giúp người đọc hiểu rõ hơn về nhân vật Chu Văn An, một người thầy giỏi, một người quân tử, một người có nhân cách cao đẹp.

II. CÁCH BỐ TRÍ, SẮP XẾP NỘI DUNG PHẦN THÂN CỦA VĂN BẢN

1. Phần Thân bài văn bản “Tôi đi học” của Thanh Tịnh kể về những sự kiện nào ? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo trình tự nào ?

Phần Thân bài văn bản “Tôi đi học” của Thanh Tịnh kể về những sự kiện sau:

• Sự kiện 1: Cảnh ngày khai trường (từ “Hôm nay là ngày khai trường” đến “thế là buổi lễ khai trường kết thúc”).
• Sự kiện 2: Cảnh thầy giáo lên lớp (từ “Có một buổi sáng đẹp trời” đến “tôi chỉ sợ nó lại hỏi bài tôi”).
• Sự kiện 3: Cảnh đám học trò ra chơi (từ “Tôi bước vào lớp” đến “mắt còn cay xè”).

Các sự kiện này được sắp xếp theo trình tự thời gian, từ trước đến sau. Sự kiện 1 kể về cảnh ngày khai trường, sự kiện 2 kể về cảnh thầy giáo lên lớp, sự kiện 3 kể về cảnh đám học trò ra chơi.

Cách sắp xếp này giúp cho người đọc dễ dàng hình dung được diễn biến của buổi khai trường, từ những cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” khi lần đầu tiên được đi học đến những hoạt động trong buổi khai trường.

2. Văn bản “Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Hãy chỉ ra những diễn biến của tâm trạng cậu bé trong phần Thân bài.

Phần Thân bài văn bản “Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Những diễn biến tâm trạng của cậu bé trong phần Thân bài có thể được phân chia thành các giai đoạn sau:

• Giai đoạn 1 (từ “Hồi nhỏ tôi được má yêu chiều lắm” đến “tôi cũng học bài và ngoan ngoãn hơn”): Đây là giai đoạn Hồng sống với mẹ, được mẹ yêu thương, chăm sóc. Hồng là một cậu bé ngoan ngoãn, hiếu thảo.
• Giai đoạn 2 (từ “Mẹ tôi đi bước nữa” đến “Tôi đã khóc vì thương mẹ”): Đây là giai đoạn Hồng phải sống xa mẹ, sống với người cô ruột cay nghiệt. Hồng chịu nhiều tủi nhục, đau khổ.
• Giai đoạn 3 (từ “Nhưng rồi một buổi sáng” đến “tôi đã được gặp lại mẹ”): Đây là giai đoạn Hồng được gặp lại mẹ. Hồng vô cùng sung sướng, hạnh phúc.

Cách sắp xếp này giúp cho người đọc dễ dàng hiểu được diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng, từ những cảm xúc, suy nghĩ khi phải xa mẹ đến niềm vui sướng, hạnh phúc khi được gặp lại mẹ.

3. Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào ? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.

Khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,…, em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự sau:

• Trình tự theo quan hệ không gian: Tả từ tổng thể đến chi tiết, từ ngoài vào trong, từ gần đến xa, từ cao xuống thấp,…
• Trình tự theo quan hệ thời gian: Tả từ quá khứ đến hiện tại, từ hiện tại đến tương lai,…
• Trình tự theo quan hệ nguyên nhân – kết quả: Tả nguyên nhân rồi kết quả, tả kết quả rồi nguyên nhân,…
• Trình tự theo quan hệ đối lập: Tả sự vật, hiện tượng này rồi đến sự vật, hiện tượng đối lập với nó,…

Một số trình tự thường gặp khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,… như sau:

• Khi tả người:
  • Tả ngoại hình (gồm khuôn mặt, vóc dáng, trang phục,…)
  • Tả tính cách, phẩm chất
  • Tả hoạt động, ngôn ngữ
• Khi tả vật:
  • Tả hình dáng, kích thước
  • Tả màu sắc, chất liệu
  • Tả công dụng, tác dụng
• Khi tả con vật:
  • Tả ngoại hình
  • Tả tính cách, tập tính
  • Tả hoạt động, ngôn ngữ
• Khi tả phong cảnh:
  • Tả cảnh vật (gồm núi non, sông hồ, cây cối,…)
  • Tả thời tiết

4. Phần Thân bài văn bản Người thầy đạo cao đức trọng nêu các sự việc để thể hiện chủ đề “người thầy đạo cao đức trọng”. Hãy cho biết cách sắp xếp các sự việc ấy

– Phần thân bài Người thầy đạo cao đức trọng trình bày việc Chu Văn An có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao -> Chu Văn An là người thầy giáo giỏi

– Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần can ngăn vua, ông cáo quan về quê -> Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn, không màng danh lợi

– Cách sắp xếp phần thân bài của văn bản tùy thuộc vào chủ đề.

– Có những bài sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, kết hợp với thời gian và không gian hoặc cho sự phát triển của sự việc theo một mạch suy luận, phù hợp với sự triển khai chủ đề và tiếp nhận của người đọc.

5. Từ các bài tập trên và bằng những hiểu biết của mình, hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản.

– Cách sắp xếp phần thân bài của văn bản tùy thuộc vào chủ đề.

– Có những bài sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, kết hợp với thời gian và không gian hoặc cho sự phát triển của sự việc theo một mạch suy luận, phù hợp với sự triển khai chủ đề và tiếp nhận của người đọc.

III. LUYỆN TẬP

Bài 1 ( trang 26 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

a, Đoạn văn (a) nói tới chủ đề cánh rừng chim ở phương Nam.

– Cách sắp xếp theo trình tự: từ xa đến gần, từ trong ra ngoài, từ gần ra xa.

b, Đoạn (b) trình bày chủ đề vẻ đẹp của Ba Vì theo mùa trong năm.

– Tác giả tập trung tả vẻ đẹp của Ba Vì theo thời điểm chủ yếu là buổi chiều và ban đêm khi có trăng lên.

c, Đoạn (c) chủ đề nói về trí tưởng tượng của dân gian trong truyện truyền thuyết.

– Cách sắp xếp đối xứng: một bên là lịch sử, một bên là truyền thuyết có cốt lõi lịch sử.

Bài 2 (trang 26 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

– Trình bày về lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ:

• Hồng sống xa mẹ nên rất muốn được đi thăm mẹ, nhưng nhận ra dã tâm của người cô nên đã từ chối.
• Khi nghe bà cô nói những lời độc ác về mẹ, cậu bé không giấu nổi tình thương mẹ nên đã khóc.
• Hồng cảm thông, thấu hiểu nỗi khổ của mẹ nên muốn nghiền nát những cổ tục đày đọa mẹ
• Những ý xấu của người cô không làm cho Hồng xa lánh mẹ mà càng khiến em yêu thương mẹ nhiều hơn.

Bài 3 (trang 27 sgk Ngữ Văn 8 tập 1)

Cách trình bày ý để chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”

Cách trình bày ý của bạn dự định như sau:

Mở đoạn: Nêu câu tục ngữ và nêu vấn đề cần chứng minh.

Thân đoạn: Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ qua những ví dụ cụ thể.

• Ví dụ 1: Các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước.
• Ví dụ 2: Những người thường xuyên chịu khó hòa mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích.
• Ví dụ 3: Trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiên tiến của thế giới.

Kết đoạn: Khẳng định lại tính đúng đắn của câu tục ngữ.

Cách trình bày này cũng được sắp xếp theo trình tự logic, hợp lí, dễ hiểu. Tuy nhiên, em có một số ý kiến sau:

Trình tự trình bày:

Theo em, cách trình bày này nên được sắp xếp lại như sau:

• Mở đoạn: Nêu câu tục ngữ và nêu vấn đề cần chứng minh.
• Thân đoạn:
  • Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ qua ví dụ 1: Các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước.
  • Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ qua ví dụ 2: Những người thường xuyên chịu khó hòa mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích.
  • Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ qua ví dụ 3: Trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiên tiến của thế giới.
• Kết đoạn: Khẳng định lại tính đúng đắn của câu tục ngữ.

Việc sắp xếp lại trình tự trình bày như vậy sẽ giúp người đọc dễ theo dõi, hiểu rõ hơn về nội dung cần chứng minh.

• Nội dung chứng minh:
  • Theo em, trong phần chứng minh, bạn nên nêu rõ hơn về những điều mà con người có thể học hỏi được khi đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều người, nhiều nền văn hóa khác nhau. Đó có thể là những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm,… giúp con người hoàn thiện bản thân, phát triển toàn diện.

Với cách trình bày như vậy, bài viết sẽ có tính thuyết phục cao hơn, giúp người đọc hiểu rõ hơn về ý nghĩa của câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”.
Với những hướng dẫn soạn bài Bố cục- Ngữ văn lớp 8 trong văn bản chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.