Phạm Quỳnh – “Ông hoàng” của văn chương yêu nước đầu thế kỷ 20

Nhắc đến những nhà văn, nhà báo lỗi lạc của Việt Nam đầu thế kỷ 20, không thể không nhắc đến Phạm Quỳnh – “ông hoàng” của văn chương yêu nước. Ông là một nhà trí thức tiên phong cho phong trào Duy Tân, có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của nền văn học và báo chí Việt Nam. Tác phẩm của ông phản ánh chân thực bức tranh xã hội Việt Nam thời kỳ đó với những mâu thuẫn, bất cập và khát vọng đổi mới.

Tiểu sử Phạm Quỳnh

Phạm Quỳnh (1892 – 1945) là một nhà văn, nhà báo, và nhà Nho lỗi lạc nổi tiếng của Việt Nam, được biết đến với tư cách là một trong những nhân vật tiêu biểu cho phong trào Duy Tân đầu thế kỷ 20 tại Việt Nam. Ông được mệnh danh là “ông hoàng” của văn chương yêu nước và để lại những tác phẩm văn học có giá trị như “Họp chợ”, “Lão làng”, “Số đỏ”, “Thượng lưu”, và “Việt Nam dưới ách thực dân”.

Phạm Quỳnh sinh ngày 17 tháng 12 năm 1892 tại số 17 phố Hàng Trống, Hà Nội. Quê quán của ông là làng Lương Ngọc (nay thuộc xã Thúc Kháng), phủ Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Ông đã phải trải qua những khó khăn từ nhỏ khi mồ côi mẹ từ 9 tháng tuổi và mồ côi cha khi lên 9 tuổi. Tuy nhiên, ông được bà nội nuôi dưỡng và chăm sóc, cùng với sự nỗ lực và ham học của bản thân, Phạm Quỳnh đã vượt qua khó khăn để theo đuổi con đường học vấn và sự nghiệp văn học.

Năm 1907, Phạm Quỳnh thi đỗ đầu kỳ thi hương, một bước quan trọng đánh dấu sự khởi đầu của sự nghiệp học vấn của ông. Sau đó, năm 1909, ông được bổ làm tri huyện Thanh Trì (nay thuộc Hà Nội), nơi ông tiếp tục phát triển sự nghiệp công tác và học vấn.

Năm 1911, Phạm Quỳnh được cử đi du học tại Pháp, nơi ông tiếp tục học tập và rèn luyện trí tuệ. Sau khi tốt nghiệp từ Trường Đại học Sorbonne, ông trở về Việt Nam và tích cực tham gia vào phong trào Duy Tân, một phong trào cách mạng có tầm quan trọng lớn trong lịch sử Việt Nam, nhằm chống lại sự áp bức và bảo thủ của chế độ thực dân Pháp.

Tại Việt Nam, Phạm Quỳnh đã góp phần vào việc lan tỏa ý thức dân tộc và chính trị thông qua việc viết văn và hoạt động báo chí. Ông là một trong những nhà văn có ảnh hưởng lớn nhất trong thời kỳ phong trào Duy Tân, đồng thời là một trong những nhà văn tiên phong trong việc thể hiện lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh của người Việt.

Sự nghiệp văn chương và báo chí

• Văn chương: Phạm Quỳnh là một trong những nhà văn lớn nhất của Việt Nam đầu thế kỷ 20. Ông sáng tác nhiều thể loại như truyện ngắn, ký sự, tiểu luận, thơ ca… Tác phẩm của ông phản ánh chân thực bức tranh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20 với những mâu thuẫn, bất cập và khát vọng đổi mới. Ông được đánh giá cao về tài năng văn chương, tư tưởng tiến bộ và tinh thần yêu nước nồng nàn.
• Báo chí: Phạm Quỳnh cũng là một nhà báo lỗi lạc. Ông từng giữ chức chủ bút các tờ báo tiếng Pháp Courrier d’Indochine và tiếng Việt La Tribune d’Indochine. Các bài báo của ông góp phần cổ vũ cho phong trào Duy Tân và thúc đẩy quá trình canh tân đất nước.

Hoạt động chính trị

• Phạm Quỳnh là một nhà hoạt động chính trị tích cực. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn như Thượng thư Bộ Học, Thượng thư Bộ Lại…
• Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông tham gia vào chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nhưng sau đó đã rút lui và qua đời vào ngày 6 tháng 9 năm 1945.

Phạm Quỳnh là một nhà văn, nhà báo, nhà Nho lỗi lạc, có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của nền văn học và báo chí Việt Nam.

Ông được xem là một trong những nhà trí thức tiên phong cho phong trào Duy Tân, góp phần thúc đẩy quá trình canh tân đất nước.

Tác phẩm của ông phản ánh chân thực bức tranh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20 với những mâu thuẫn, bất cập và khát vọng đổi mới.

Ông được đánh giá cao về tài năng văn chương, tư tưởng tiến bộ và tinh thần yêu nước nồng nàn.

Phong cách văn học của Phạm Quỳnh

Phong cách văn học của Phạm Quỳnh phản ánh sự tổng hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa kiến thức sâu rộng về văn hóa Việt Nam và sự hiểu biết về tư tưởng phương Tây. Một số đặc điểm nổi bật trong phong cách văn học của ông bao gồm:

Tôn trọng và bảo tồn truyền thống: Phạm Quỳnh dành nhiều tình cảm cho văn hóa truyền thống của dân tộc, đặc biệt là với các giá trị Nho giáo và tinh hoa văn hóa phương Đông. Ông viết nhiều bài về các tác phẩm kinh điển như “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, nhấn mạnh giá trị nghệ thuật và nhân văn của tác phẩm.

Kết hợp kiến thức phương Tây và phương Đông: Trong vai trò là chủ bút của tạp chí Nam Phong, Phạm Quỳnh đã truyền bá nhiều kiến thức từ văn hóa phương Tây, bao gồm cả triết học, văn học, khoa học và xã hội học. Ông dịch các tác phẩm kinh điển của Shakespeare, Montesquieu và giới thiệu các triết lý tư tưởng phương Tây như chủ nghĩa tự do, dân chủ.

Ngôn ngữ phong phú và chuẩn mực: Phạm Quỳnh chú trọng ngôn ngữ trong sáng và văn phong mạch lạc, dựa trên các chuẩn mực ngữ pháp và cú pháp hiện đại. Ông tích cực khuyến khích việc sử dụng chữ Quốc ngữ, giúp tạo nền tảng cho việc phát triển văn học và báo chí Việt Nam bằng chữ Quốc ngữ sau này.

Tinh thần khai phóng: Trong văn viết của mình, Phạm Quỳnh luôn thể hiện một tinh thần khai phóng, thúc đẩy sự giao lưu văn hóa và tư duy tự do. Ông không ngại tranh luận về các vấn đề triết học, văn hóa và chính trị với các trí thức đương thời.

Phê phán xã hội: Ông cũng dùng văn chương của mình để phê phán những tiêu cực trong xã hội, đặc biệt là những hạn chế trong hệ thống giáo dục và quản lý hành chính của chế độ thuộc địa.

Phong cách văn học của Phạm Quỳnh đã tạo ra một ảnh hưởng sâu rộng trong việc hình thành tư duy hiện đại của thế hệ trí thức thời kỳ đầu thế kỷ 20, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của văn hóa và văn học Việt Nam hiện đại.

Những tác phẩm văn học tiêu biểu 

Phạm Quỳnh là một học giả với nhiều tác phẩm đáng chú ý. Dưới đây là danh sách một số tác phẩm chính của ông:

“Cái quan-niệm của người quân-tử trong triết-học Đạo Khổng” (1928): Tác phẩm này tập trung vào quan niệm của người quân tử theo triết học Nho giáo.

“Văn minh luận”: Tác phẩm trình bày những quan điểm về văn minh và xã hội.

“Ba tháng ở Paris”: Ghi chép lại trải nghiệm và quan sát của Phạm Quỳnh trong thời gian ông ở Paris.

“Văn học nước Pháp” và “Chính trị nước Pháp”: Hai tác phẩm này phân tích về văn học và chính trị Pháp.

“Khảo về tiểu thuyết”: Một nghiên cứu sâu về thể loại tiểu thuyết trong văn học.

“Lịch sử thế giới”: Tác phẩm mang tính bao quát, cung cấp kiến thức về lịch sử thế giới.

“Lịch sử và học thuyết Voltaire”: Tập trung vào phân tích và giải thích học thuyết của Voltaire.

“Phật giáo đại quan”: Khảo cứu về Phật giáo, phân tích sự phát triển và vai trò của Phật giáo.

“Cái quan niệm của người quân tử trong Đạo Khổng”: Nghiên cứu sâu hơn về triết lý Nho giáo.

“Thượng Chi văn tập” (5 quyển, 1943): Tuyển tập gồm nhiều bài viết và nghiên cứu của Phạm Quỳnh, được Nhà xuất bản Alexandre de Rhodes phát hành.

“Tục ngữ – Ca dao” (1932): Khảo cứu về tục ngữ, ca dao.

Ngoài ra, còn nhiều tác phẩm khác được xuất bản sau này:

Mười ngày ở Huế (Nhà xuất bản Văn học, 2001)

Luận giải Văn học và Triết học (Nhà xuất bản Thông tin, 2001)

Pháp du hành trình nhật ký (Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, 2004)

Thượng Chi văn tập (Nhà xuất bản Văn học, 2007)

Du ký Việt Nam (Nhà xuất bản Trẻ, 2007)

Phạm Quỳnh – Tiểu luận viết bằng tiếng Pháp (Nhà xuất bản Tri thức, 2007)

Tác phẩm “Hành trình nhật ký” (tái bản lần thứ hai tại San Jose, Hoa Kỳ năm 2002) bao gồm các du ký “Mười ngày ở Huế,” “Một tháng ở Nam Kỳ” và “Pháp du hành trình nhật ký,” do con gái Phạm Quỳnh, bà Phạm Thị Hoàn, giữ bản quyền.

Đóng góp của Phạm Quỳnh cho nền văn học Việt Nam

Phạm Quỳnh đã có nhiều đóng góp quan trọng cho nền văn học Việt Nam, tiêu biểu gồm:

Thúc đẩy việc phổ biến chữ Quốc ngữ: Là chủ bút của tạp chí Nam Phong, Phạm Quỳnh đã khuyến khích việc sử dụng chữ Quốc ngữ và góp phần xây dựng nền tảng văn học hiện đại của Việt Nam bằng loại chữ này.

Giới thiệu văn hóa và văn học phương Tây: Tạp chí Nam Phong đã đóng vai trò như một cửa sổ mở ra thế giới phương Tây cho độc giả Việt Nam. Phạm Quỳnh dịch và giới thiệu nhiều tác phẩm văn học, triết học, và xã hội học từ Pháp và các nước khác, giúp tạo sự giao lưu văn hóa giữa phương Tây và Việt Nam.

Bảo tồn văn hóa truyền thống: Ông dành nhiều sự quan tâm đến văn hóa truyền thống Việt Nam, đặc biệt là Nho giáo. Các bài viết về Truyện Kiều của Nguyễn Du và các nghiên cứu về tục ngữ, ca dao đã giúp gìn giữ và khẳng định giá trị của các tác phẩm cổ điển.

Cải tiến văn phong và ngôn ngữ: Phạm Quỳnh có văn phong mạch lạc, ngôn ngữ trong sáng và sử dụng ngữ pháp chuẩn. Ông khuyến khích và phổ biến việc sử dụng ngôn ngữ hiện đại trong văn chương, thúc đẩy sự hình thành của tiếng Việt chuẩn mực.

Phê phán và cải cách xã hội: Ông thường dùng văn chương của mình để phê phán những yếu kém trong hệ thống xã hội đương thời, đặc biệt là những hạn chế trong giáo dục và hành chính.

Tư duy khai phóng: Tư tưởng của Phạm Quỳnh dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa các giá trị truyền thống và tinh thần khai phóng của phương Tây, góp phần tạo ra một tầng lớp trí thức mới.

Phát triển nền báo chí hiện đại: Với vai trò là chủ bút Nam Phong, Phạm Quỳnh đã phát triển nền báo chí hiện đại của Việt Nam, tạo điều kiện cho sự giao lưu ý tưởng và phát triển tư duy mới.

Những đóng góp của Phạm Quỳnh không chỉ giới hạn trong phạm vi văn học mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển văn hóa và xã hội của Việt Nam trong thế kỷ 20.

Có thể nói, Phạm Quỳnh là một nhà văn, nhà báo lớn của Việt Nam đầu thế kỷ 20, có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của nền văn học và báo chí nước nhà. Tác phẩm của ông vẫn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay, là nguồn tư liệu quý báu để nghiên cứu về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Hiểu rõ về Phạm Quỳnh và di sản văn chương của ông sẽ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về giai đoạn lịch sử đầy biến động này.