Hướng dẫn giải đề thi môn Văn kì thi THPT quốc gia năm 2024-2025

Năm 2024, kỳ thi THPT Quốc gia đang trở thành tâm điểm chú ý của hàng triệu học sinh và phụ huynh. Dưới đây là hướng dẫn làm cách bài chi tiết nhất giúp các bạn có cái nhìn khách quan hơn về đề thi  Văn năm nay.

Đề thi 

Cách làm

Phần đọc hiểu 

Đoạn trích “Dòng sông và những thế hệ của nước” của Nguyễn Quang Thiều sử dụng hình ảnh dòng sông để diễn tả quá trình sáng tạo nghệ thuật liên tục và kế thừa giữa các thế hệ nghệ sĩ. Dựa trên đoạn trích, chúng ta có thể trả lời các câu hỏi sau:

Câu 1: Điều gì tạo nên lịch sử nghệ thuật của nhân loại?

Lịch sử nghệ thuật của nhân loại được tạo nên bởi sự kế thừa và sáng tạo không ngừng nghỉ giữa các thế hệ nghệ sĩ. Giống như dòng sông không bao giờ ngừng chảy, mỗi thế hệ nghệ sĩ tiếp nhận cảm hứng và truyền thống từ thế hệ trước để mang lại sức sống mới cho nghệ thuật. Quá trình này giúp duy trì và phát triển vẻ đẹp huy hoàng của nghệ thuật qua thời gian.

Câu 2: Nếu không có những thế hệ nghệ sĩ trước đó thì các nghệ sỹ của thế hệ tiếp theo sẽ như thế nào?

Nếu không có những thế hệ nghệ sĩ trước đó, các nghệ sĩ của thế hệ tiếp theo sẽ thiếu nguồn lực để sáng tạo và phát triển. Họ không có nền tảng hoặc cảm hứng từ những gì đã được xây dựng trước đó, dẫn đến sự khó khăn trong việc tạo ra nghệ thuật mới mẻ và ý nghĩa. Sự liên tục và kế thừa giữa các thế hệ là điều cần thiết để duy trì dòng chảy của nghệ thuật.

Câu 3: Việc liên tưởng dòng chảy của con sông với lịch sử sáng tạo nghệ thuật trong đoạn trích có tác dụng gì?

Việc liên tưởng dòng chảy của con sông với lịch sử sáng tạo nghệ thuật trong đoạn trích có tác dụng:

• Minh họa sự liên tục và không ngừng nghỉ: Giống như dòng sông luôn chảy, nghệ thuật luôn phát triển và tiến hóa. Không có sự dừng lại, mỗi thế hệ đóng góp vào dòng chảy liên tục của sự sáng tạo.
• Tạo ra hình ảnh gắn kết và kế thừa: Hình ảnh dòng sông và các thế hệ nước thể hiện sự kết nối chặt chẽ giữa các thế hệ nghệ sĩ. Mỗi thế hệ nghệ sĩ đóng vai trò như một dòng nước, tạo nên vẻ đẹp và sự sống động của toàn bộ dòng sông nghệ thuật.
• Nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đổi mới: Nước mới liên tục chảy vào dòng sông là hình ảnh của sự sáng tạo mới trong nghệ thuật. Nếu nghệ thuật chỉ sao chép quá khứ mà không có sự đổi mới, nó sẽ trở nên tĩnh lặng và chết đi, giống như dòng sông bị ngừng chảy.

Câu 4: Bài học về lối sống từ suy ngẫm của tác giả “Nếu tách rời từng giọt nước ra khỏi sự thống nhất của đại dương thì chúng ta chỉ nhìn thấy những giọt nước nhỏ bé, đơn độc và dần dần biến mất”

Từ suy ngẫm này, có thể rút ra bài học rằng mỗi cá nhân, khi tách rời khỏi cộng đồng hoặc sự kết nối với người khác, sẽ trở nên nhỏ bé, cô đơn và dần mất đi ý nghĩa và sức mạnh. Chúng ta cần phải nhận thức rõ ràng về giá trị của sự liên kết, hợp tác và sự tham gia vào cộng đồng. Việc giữ mình gắn bó và tương tác với những người xung quanh giúp chúng ta phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn, giống như các giọt nước trong đại dương tạo nên sự bao la và hùng vĩ của nó.

Cụ thể hơn

• Tầm quan trọng của sự kết nối: Sống trong sự kết nối với cộng đồng và xã hội giúp chúng ta tìm thấy ý nghĩa và sức mạnh. Sự hỗ trợ và tương tác lẫn nhau tạo nên một tổng thể mạnh mẽ hơn.
• Giá trị của sự đóng góp cá nhân: Mỗi cá nhân đóng vai trò như một giọt nước trong đại dương rộng lớn. Mặc dù nhỏ bé, nhưng khi kết hợp lại, chúng ta có thể tạo nên những thay đổi to lớn và có sức ảnh hưởng.
• Phát triển bản thân trong sự liên kết: Chúng ta cần nhận ra rằng sự phát triển cá nhân và thành công không chỉ dựa vào nỗ lực của riêng mình mà còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ và cảm hứng từ người khác.

Những bài học này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự đoàn kết, cộng tác và sự đóng góp vào tập thể trong việc xây dựng một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn.

Phần làm văn

Câu 1 (2,0 điểm) Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa của việc tôn trọng cá tính.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc sống hiện nay việc tôn trọng cá tính của mỗi người mang ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một xã hội đa dạng và hòa nhập. Cá tính không chỉ là những đặc điểm riêng biệt trong tư duy, hành động và cách thể hiện của mỗi cá nhân, mà còn là nền tảng của sự sáng tạo và phát triển. Khi chúng ta tôn trọng cá tính của người khác, chúng ta đồng thời thúc đẩy một môi trường mở, nơi mọi người cảm thấy an toàn và được đánh giá cao. Điều này không chỉ giúp mỗi cá nhân tự tin hơn trong việc bày tỏ bản thân, mà còn khuyến khích sự phát triển của những ý tưởng mới và những cách tiếp cận sáng tạo.

Việc không tôn trọng cá tính có thể dẫn đến sự đồng nhất, áp lực xã hội và sự mất mát về bản sắc cá nhân. Mỗi người đều có giá trị riêng, và sự khác biệt này là điều làm nên sự phong phú và đa dạng của xã hội. Tôn trọng cá tính của người khác còn giúp chúng ta học hỏi từ những quan điểm và trải nghiệm khác nhau, mở rộng tầm nhìn và khả năng thấu hiểu. Trong một thế giới ngày càng kết nối, khả năng tôn trọng và hòa nhập với những người có cá tính khác biệt trở nên thiết yếu cho sự thành công và hạnh phúc chung. Tóm lại, việc tôn trọng cá tính không chỉ là một hành động đạo đức mà còn là yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững và hạnh phúc của xã hội.

Câu 2 (5,0 điểm) Hướng dẫn phân tích và làm bài

Qua đoạn trích “Đất Nước” trong trường ca “Mặt đường khát vọng,” Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo hòa quyện giữa cảm xúc sâu lắng và những suy tư triết lý về quê hương đất nước. Tác phẩm không chỉ thể hiện tình yêu và niềm tự hào về Đất Nước, mà còn khai thác sâu sắc những giá trị văn hóa, truyền thống, và lịch sử của dân tộc. Phân tích đoạn thơ này, ta có thể thấy được sự tinh tế trong cách nhà thơ kết hợp giữa cảm xúc và suy tư như sau:

Phân tích đoạn thơ

Đất Nước trong tiềm thức và ký ức

Ngay từ câu đầu tiên, Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định sự hiện diện của Đất Nước từ khi con người lớn lên: “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi.”

Điều này gợi lên ý thức rằng Đất Nước không phải là một khái niệm mới mẻ, mà đã tồn tại từ lâu đời, ăn sâu vào ký ức và tâm hồn của mỗi con người. Qua câu: “Đất Nước có trong những cái ‘ngày xửa ngày xưa…’ mẹ thường hay kể.”

Tác giả gợi lên hình ảnh tuổi thơ quen thuộc với những câu chuyện cổ tích, những lời ru của mẹ. Đất Nước, với tác giả, không chỉ là một khái niệm địa lý mà còn là một phần của văn hóa, của truyền thống được truyền lại qua những câu chuyện.

Đất Nước trong cuộc sống hàng ngày

Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục cụ thể hóa Đất Nước qua những hình ảnh thân thuộc: “Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn.”

Miếng trầu không chỉ là biểu tượng của truyền thống mà còn là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa thế hệ trước và thế hệ sau. Đất Nước lớn lên cùng với sự phát triển của dân tộc: “Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc.”

Câu thơ này không chỉ gợi lên hình ảnh người Việt Nam kiên cường, biết sử dụng tài nguyên thiên nhiên để bảo vệ đất nước mà còn nhấn mạnh tinh thần đấu tranh bền bỉ và sáng tạo của dân tộc.

Đất Nước trong tình yêu và gia đình

Trong khía cạnh đời sống gia đình, Đất Nước cũng hiện diện một cách thân thuộc và gần gũi: “Tóc mẹ thì bới sau đầu Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn.”

Hình ảnh tóc mẹ bới sau đầu, và tình yêu bền chặt của cha mẹ qua hình tượng “gừng cay muối mặn” không chỉ là biểu tượng của tình yêu đôi lứa mà còn là tình yêu dành cho quê hương, cho Đất Nước. Điều này nhắc nhở rằng Đất Nước không chỉ là không gian địa lý mà còn là sự hòa quyện của tình cảm gia đình và những giá trị văn hóa.

Đất Nước trong lao động và sáng tạo

“Đất Nước” còn được thể hiện qua những công việc lao động vất vả nhưng đầy ý nghĩa: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng.”

Những công việc này không chỉ phản ánh sự cần cù, chăm chỉ của người dân Việt Nam mà còn nhấn mạnh rằng Đất Nước được xây dựng từ mồ hôi và công sức của bao thế hệ.

Đất Nước trong tình yêu và kỷ niệm

Đất Nước còn là nơi gắn bó với những kỷ niệm, tình yêu đôi lứa: “Đất là nơi anh đến trường Nước là nơi em tắm Đất Nước là nơi ta hò hẹn Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm.”

Qua những hình ảnh này, tác giả đã khéo léo vẽ nên một bức tranh đầy lãng mạn và dịu dàng của Đất Nước, nơi tình yêu và kỷ niệm đan xen, tạo nên một phần quan trọng của cuộc sống mỗi người.

Đất Nước trong không gian và thời gian

Nguyễn Khoa Điềm cũng nhấn mạnh sự vĩnh cửu của Đất Nước qua: “Đất là nơi ‘con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc’

Nước là nơi ‘con cá ngư ông móng nước biển khơi’ Thời gian đằng đẵng Không gian mênh mông.”

Đất Nước không chỉ tồn tại trong hiện tại mà còn trải dài qua thời gian và không gian, thể hiện một sự liên kết vô tận và mạnh mẽ giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

Đất Nước trong tình đoàn kết của dân tộc

Cuối cùng, Đất Nước là nơi gắn kết mọi người: “Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ.”

Đây là khẳng định sự quan trọng của tinh thần đoàn kết và sự gắn bó của toàn dân trong việc xây dựng và bảo vệ Đất Nước.

Nhận xét về sự kết hợp giữa cảm xúc và suy tư

Đoạn thơ của Nguyễn Khoa Điềm đã thành công trong việc kết hợp giữa cảm xúc và suy tư một cách hài hòa và sâu sắc:

Cảm xúc chân thành và sâu lắng: Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện một tình yêu sâu sắc và chân thành đối với Đất Nước. Những hình ảnh giản dị và thân thuộc như miếng trầu, tóc mẹ, hạt gạo hay những kỷ niệm tình yêu đều mang đến cảm giác ấm áp và gần gũi, làm nổi bật tình cảm mạnh mẽ và thiết tha dành cho quê hương.

Suy tư triết lý: Đồng thời, tác giả cũng lồng vào đó những suy tư triết lý sâu sắc về sự tồn tại của Đất Nước qua thời gian, về mối liên hệ giữa cá nhân và cộng đồng, và về trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ và xây dựng Đất Nước. Những hình ảnh thơ mang tính biểu tượng cao đã giúp diễn đạt những suy nghĩ sâu xa này một cách rõ ràng và tinh tế.

Sự hòa quyện của hai yếu tố: Cảm xúc và suy tư trong đoạn thơ không tách rời mà hòa quyện, bổ sung lẫn nhau, tạo nên một bức tranh toàn diện và sâu sắc về Đất Nước. Cảm xúc tạo nên sự gần gũi, chân thành, trong khi suy tư giúp mở rộng ý nghĩa và tạo nên chiều sâu cho tác phẩm.

Kết luận

Qua đoạn thơ “Đất Nước,” Nguyễn Khoa Điềm đã truyền tải một cách tuyệt vời tình yêu, niềm tự hào và suy tư sâu sắc về quê hương. Sự kết hợp giữa cảm xúc chân thành và những suy tư triết lý không chỉ làm phong phú thêm giá trị nghệ thuật của tác phẩm mà còn khơi dậy trong lòng người đọc tình yêu và ý thức trách nhiệm đối với Đất Nước.