Hướng dẫn Soạn bài Tấm lòng người mẹ – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1) Chuẩn bị

– Tác giả Vích-to Huy-gô:

   + Vích-to Huy-gô (1802 – 1885) là một thiên tài nở sớm, là một nhà văn, thi sĩ, nhà viết kịch thuộc chủ nghĩa lãng mạn nổi tiếng của Pháp. Ông cũng đồng thời là một chính trị gia, một trí thức dấn thân tiêu biểu của thế kỷ XIX.

   + Mặc dù trải qua những năm tháng tuổi thơ vất vả, giằng xé trong tình cảm do cha và mẹ có mâu thuẫn, nhưng V. Huy-gô đã tận dụng được kho sách quý báu cùng sự giáo dục của mẹ và những trải nghiệm khi theo cha chuyển quân để vươn lên trở thành một tên tuổi được cả thế giới ngưỡng mộ.

   + Ông chiếm một vị trí trang trọng trong lịch sử văn học Pháp. Các tác phẩm của ông đa dạng về thể loại và trải rộng trên nhiều lĩnh vực khác nhau, tiêu biểu như: Nhà thờ Đức bà Pa-ri (1831), Những người khốn khổ (1862), Tia sáng và bóng tối (1840), Lá thu (1831),…

   + Phong cách nghệ thuật: Mỹ học lãng mạn kết hợp với cảm quan hiện thực tạo nên sức lôi cuốn và thuyết phục của lí tưởng thẩm mỹ V. Huy-gô đối với cuộc đời. Đó là cái đẹp của tình thương yêu hòa đồng, của hạnh phúc bình đẳng và của sự tiến bộ vô tận của con người, và đó chính là giá trị bất hủ của ý nghĩa nhân văn trong tác phẩm của ông.

– Tác phẩm Những người khốn khổ: được xuất bản năm 1862, được đánh giá là một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của nền văn học thế giới thế kỉ XIX. Truyện mang một niềm tin sâu sắc vào một thế giới có những phẩm chất tốt đẹp của những người lao động khổ sai. Cuộc đời của Giăng Van-giăng dường như là một chuỗi những khốn khổ triền miên nhưng ông vẫn nỗ lực vượt qua và dũng cảm đối mặt với chúng.

2) Đọc hiểu

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1: Truyện sử dụng ngôi kể nào?

– Truyện sử dụng ngôi kể thứ ba.

Câu 2: Câu đầu và câu cuối phần (1) nói lên điều gì về Phăng-tin?

Câu đầu và câu cuối phần (1) của truyện đã cho thấy tình cảnh lâm vào khó khăn, khổ sở của Phăng-tin: đó là một cô gái nghèo khổ và đang sống trong cảnh nợ nần.

• Câu đầu: “Một hôm, ở một thành phố nhỏ thuộc tỉnh Xanh-pê-xi, có một cô gái tên là Phăng-tin.”

Câu này giới thiệu nhân vật Phăng-tin, một cô gái trẻ sống ở một thành phố nhỏ.

• Câu cuối: “Cô ta bước ra khỏi nhà trọ, đầu trần, mặt tái mét, nụ cười rớm máu, và để lại một lỗ hổng đen trên khuôn mặt.”

Câu này khắc họa hình ảnh Phăng-tin sau khi bán hai chiếc răng của mình để có tiền chữa bệnh cho con. Hình ảnh đó cho thấy Phăng-tin là một người phụ nữ nghèo khổ, đang sống trong cảnh nợ nần.

Câu 3: Phần (2) kể về sự việc gì?

– Phần (2) kể về việc vợ chồng Tê-nác-đi-ê âm mưu lừa rằng Cô-dét trần truồng, rách rưới giữa tiết trời buốt giá nhằm lấy mười phơ-răng từ nàng Phăng-tin. Sau khi biết tin, vì thương xót con, nàng đã bán đi mái tóc vàng óng ả của mình để kiếm tiền mua váy len cho con.

Câu 4: Sự việc nào được kể trong phần (3)?

– Phần (3) nói về việc một lần nữa nàng Phăng-tin lại nhận được bức thư lừa tiền của vợ chồng Tê-nác-đi-ê nói rằng Cô-dét lâm bệnh sốt ban, họ cần bốn mươi phơ-răng để mua thuốc chữa trị. Đúng lúc này, anh chàng nhổ răng dạo muốn mua hai chiếc răng của nàng với giá hai đồng vàng (bốn mươi phơ-răng). Lúc đầu, nàng nghĩ thật ngớ ngẩn, nhưng sau cuộc nói chuyện với bà Mác-gơ-rít, nàng đã thay đổi ý định và đã bán đi hai chiếc răng với hi vọng có thể cứu sống được con gái mình.

Câu 5: Phần (4) cho thấy điều gì về cuộc sống của Phăng-tin sau khi bán tóc, bán răng?

– Phần (4) cho thấy cuộc sống của Phăng-tin càng lúc càng lầm vào hoàn cảnh khốn khổ, bế tắc tột cùng sau khi bán tóc, bán răng khiến chị túng quẫn, quyết định đi làm gái bán dâm.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1: Nội dung chính của đoạn trích Tấm lòng người mẹ là gì?

– Nội dung chính của đoạn trích Tấm lòng người mẹ

• Đoạn trích Tấm lòng người mẹ kể về cuộc đời đau khổ của nhân vật Phăng-tin, một người phụ nữ nghèo khổ, bất hạnh. Cô sinh ra trong một gia đình nghèo khó, không được học hành, sớm phải rời xa vòng tay cha mẹ để đi làm thuê kiếm sống. Trong một lần gặp gỡ, cô đã yêu và có con với một chàng trai quý tộc, nhưng cuối cùng người tình đã bỏ rơi cô. Để nuôi con, Phăng-tin đã phải làm mọi việc, thậm chí phải bán đi mái tóc, bán đi cả răng để lấy tiền cho con ăn học. Cuối cùng, vì không có tiền nộp phạt, Phăng-tin bị đày đi Cô-lê-đăng.
• Đoạn trích tập trung khắc họa tấm lòng người mẹ cao cả của Phăng-tin. Cô sẵn sàng hi sinh tất cả, thậm chí cả cuộc đời mình, để cho con có được một cuộc sống tốt đẹp. Tình mẫu tử của Phăng-tin là một tình cảm thiêng liêng, bất diệt, vượt qua mọi rào cản của xã hội.
• Ngoài ra, đoạn trích còn thể hiện sự bất công, tàn nhẫn của xã hội phong kiến Pháp lúc bấy giờ. Những người phụ nữ bất hạnh như Phăng-tin đã bị xã hội đẩy đến bước đường cùng, phải chịu những nỗi đau khổ, tủi nhục.

Câu 2: Xác định và phân tích tình huống truyện, các chi tiết nói về không gian, thời gian trong văn bản. Tình huống và những chi tiết đó có ý nghĩa như thế nào?

Tình huống truyện

Tình huống truyện trong đoạn trích “Tấm lòng người mẹ” là cuộc gặp gỡ giữa Phăng-tin và Cô-dét sau mười lăm năm xa cách. Cuộc gặp gỡ này được tác giả đặt trong không gian và thời gian vô cùng đặc biệt:

• Không gian:
  • Bên ngoài nhà thờ Đức Bà Paris, nơi diễn ra lễ rửa tội của Cô-dét.
  • Bên trong nhà thờ, nơi Phăng-tin đã gặp lại Cô-dét.
• Thời gian:
  • Buổi chiều ngày chủ nhật, thời khắc thiêng liêng của đạo Thiên chúa.

Ý nghĩa của tình huống truyện

Tình huống truyện có ý nghĩa quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích: ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.

Trong cuộc gặp gỡ này, Phăng-tin và Cô-dét đã có những cảm xúc mãnh liệt, khó kìm nén:

• Phăng-tin:
  • Vui mừng, xúc động khi gặp lại con gái.
  • Tự hào vì con gái đã khôn lớn, xinh đẹp.
  • Cảm thấy hối hận vì đã bỏ rơi con.
• Cô-dét:
  • Ngạc nhiên, xúc động khi gặp lại mẹ.
  • Yêu thương, cảm thông cho mẹ.

Tình huống truyện đã tạo điều kiện để tác giả khắc họa sâu sắc tình cảm mẹ con thiêng liêng, bất diệt. Dù cho có phải trải qua bao nhiêu khó khăn, thử thách, tình mẫu tử vẫn luôn là tình cảm thiêng liêng, cao quý nhất trong cuộc đời mỗi con người.

Các chi tiết nói về không gian, thời gian

Các chi tiết nói về không gian, thời gian trong đoạn trích cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích.

• Không gian:
  • Nhà thờ Đức Bà Paris là một địa điểm linh thiêng, tượng trưng cho sự thánh thiện, cao cả.
  • Buổi chiều ngày chủ nhật là thời điểm thiêng liêng của đạo Thiên chúa, thời điểm con người hướng về những giá trị cao đẹp.

Câu 3: Trong đoạn trích, Phăng-tin rơi vào hoàn cảnh nào? Nàng đã làm những gì? Những việc làm đó nói lên điều gì ở con người nàng?

• Trong đoạn trích, Phăng-tin rơi vào hoàn cảnh vô cùng bi đát. Cô vừa bị đuổi việc khỏi nhà máy, lại bị chủ nợ đòi tiền ráo riết. Cô còn phải lo lắng cho đứa con gái Cô-dét đang bị ốm nặng ở nhà ông bà Thénardier.
• Nàng đã làm mọi cách để có tiền chữa bệnh cho con. Cô đã bán mái tóc của mình, rồi bán cả hai chiếc răng cửa. Khi số tiền đó vẫn không đủ, nàng đã bất chấp danh dự, nhân phẩm để đi làm gái điếm.
• Những việc làm của Phăng-tin nói lên tình yêu thương con vô bờ bến của nàng. Cô sẵn sàng hy sinh tất cả mọi thứ, kể cả bản thân mình, để con được sống hạnh phúc.
• Tình mẫu tử của Phăng-tin là một tình cảm thiêng liêng, cao quý. Nó vượt qua mọi hoàn cảnh khó khăn, thử thách. Tình cảm ấy là nguồn động lực, sức mạnh giúp con người vượt lên trên những nghịch cảnh của cuộc đời.

Câu 4: Đoạn trích thể hiện quan điểm, tư tưởng nào của tác giả? Hãy lí giải cụ thể.

• Đoạn trích “Tấm lòng người mẹ” thể hiện quan điểm, tư tưởng của tác giả Victor Hugo về tình mẫu tử.
• Trước hết, tác giả đề cao và ca ngợi tình mẫu tử là một tình cảm thiêng liêng, cao quý. Tình mẫu tử là tình cảm tự nhiên, xuất phát từ bản năng sinh tồn của người mẹ. Nó là tình cảm không gì có thể thay thế được, dù hoàn cảnh có khó khăn, gian khổ đến đâu.
• Tình mẫu tử được thể hiện qua hành động, lời nói, cử chỉ của người mẹ đối với con cái. Mẹ Phăng-tin sẵn sàng bán thân để có tiền nuôi con. Mẹ không ngại hy sinh tất cả, thậm chí là cả danh dự của bản thân để con được sống tốt. Tình mẫu tử của mẹ Phăng-tin còn được thể hiện qua sự lo lắng, quan tâm của mẹ đối với con. Khi gặp lại con gái sau mười lăm năm, mẹ Phăng-tin đã vô cùng xúc động, nghẹn ngào. Mẹ đã ôm con gái vào lòng và khóc. Mẹ cũng luôn lo lắng cho cuộc sống của con, mong muốn con được hạnh phúc.
• Tác giả cũng thể hiện sự trân trọng, nâng niu đối với tình mẫu tử. Tác giả đã sử dụng những ngôn từ, hình ảnh đẹp đẽ, giàu sức gợi để diễn tả tình mẫu tử. Những từ ngữ như “bóng tối”, “bóng đen”, “hình ảnh của một người đàn bà”, “môi mấp máy”, “đôi mắt đẫm lệ” đã gợi lên nỗi đau khổ, tuyệt vọng của người mẹ khi phải xa con.

Câu 5: So sánh nhân vật Chí Phèo (trong Chí Phèo) của Nam Cao và nhân vật Phăng-tin (trong Những người khốn khổ) của Huy-gô để thấy sự giống nhau và khác nhau trong việc viết về những con người khốn khổ, tủi nhục của hai tác giả này.

– Sự giống nhau của Chí Phèo và Phăng-tin: đều thuộc tầng lớp đáy của xã hội, mang trong mình nỗi thống khổ, số phận đầy bất hạnh. Cuộc sống trong xã hội ấy đã đẩy những người họ đến mức đường cùng, gặp nhiều oan trái, dẫn đến tha hóa con người. Người thì rạch mặt ăn vạ, chửi bới, người thì chọn đi bán dâm. Nhưng hơn cả, sau những hành động và việc làm ấy, cả hai đều khát khao, mong muốn có được một cuộc sống hạnh phúc, bình đẳng.

– Sự khác nhau giữa Chí Phèo và Phăng-tin:

   + Chí Phèo: một người đã bán linh hồn cho quỷ dữ, bán rẻ nhân phẩm để lấy tiền uống rượu, con quỷ dữ của làng Vũ Đại, lại nhờ tình yêu của thị Nở mà mong muốn hoàn lương, trở thành người tốt.

   + Phăng-tin: một người người phụ nữ xinh đẹp, có tình yêu thương con sâu sắc, vì hoàn cảnh xô đẩy mà bất chấp làm mọi công việc, bán tất cả mọi thứ – bán tóc, bán răng và thậm chí cô bán đi cả danh dự và nhân phẩm của mình để đi làm gái điếm.

Câu 6: Nội dung đoạn trích cho em hiểu được những gì về bối cảnh xã hội – văn hóa Pháp thời bấy giờ?

Nội dung đoạn trích “Tấm lòng người mẹ” cho chúng ta hiểu được những nét cơ bản về bối cảnh xã hội – văn hóa Pháp thời bấy giờ, cụ thể là:

• Về xã hội:
  • Thời kỳ Cách mạng Pháp (1789 – 1799) đã lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, thiết lập chế độ cộng hòa. Tuy nhiên, những năm đầu của thế kỷ XIX, Pháp vẫn còn chịu ảnh hưởng của chế độ phong kiến, đặc biệt là ở nông thôn.
  • Xã hội Pháp lúc bấy giờ có sự phân chia giai cấp rõ rệt. Giới quý tộc và tư sản chiếm ưu thế về kinh tế, chính trị, văn hóa. Còn giai cấp nông dân và công nhân bị áp bức, bóc lột nặng nề.
• Về văn hóa:
  • Văn hóa Pháp thời bấy giờ chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa lãng mạn. Chủ nghĩa lãng mạn đề cao tình cảm, cảm xúc, đề cao giá trị của con người.
  • Trong lĩnh vực văn học, chủ nghĩa lãng mạn đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của các thể loại văn học như thơ, tiểu thuyết, kịch.

Bối cảnh xã hội – văn hóa Pháp thời bấy giờ được phản ánh rõ nét trong đoạn trích “Tấm lòng người mẹ”. Cuộc sống của mẹ Phăng-tin là đại diện cho cuộc sống của những người phụ nữ nghèo khổ ở Pháp thời bấy giờ. Họ phải chịu nhiều áp bức, bóc lột, thậm chí phải bán thân để kiếm sống.

Tuy nhiên, trong hoàn cảnh khó khăn ấy, tình mẫu tử vẫn là một giá trị thiêng liêng, bất diệt. Mẹ Phăng-tin đã sẵn sàng hi sinh tất cả, kể cả danh dự và hạnh phúc của bản thân để bảo vệ và nuôi dưỡng con. Tình mẫu tử của mẹ Phăng-tin đã vượt qua mọi rào cản của xã hội, trở thành một biểu tượng cao đẹp về tình yêu thương con người.

Với những hướng dẫn Soạn bài Tấm lòng người mẹ – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.