Hướng dẫn soạn bài Nhật kí Đặng Thùy Trâm – Cánh diều lớp 12 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Chuẩn bị

Yêu cầu: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 83)

Xem lại phần Kiến thức Ngữ Văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này. Khi đọc hiểu văn bản nhật kí các em cần chú ý :

• Tính xác thực của việc ghi chép hằng ngày được biểu hiện ở những yếu tố nào? Sự trải nghiệm của người viết đem lại hiệu quả gì cho văn bản?
• Văn bản sử dụng hình thức trần thuật ở ngôi thứ mấy? Chi tiết nào của văn bản gây ấn tượng đối với người đọc?
• Văn bản gửi gắm tư tưởng, tình cảm gì của người viết? Điều ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay?

Gợi ý trả lời: 

Khi phân tích một văn bản nhật ký, có một số yếu tố chính mà chúng ta cần tập trung để thấu hiểu ý nghĩa và giá trị sâu sắc mà văn bản muốn truyền tải.

• Tính chân thực: Văn bản nhật ký ghi lại những sự kiện thực tế, như thời gian, địa điểm và số liệu cụ thể, tạo cảm giác chân thực và kết nối mạnh mẽ với người đọc.
• Trải nghiệm cá nhân: Những trải nghiệm và quan điểm của tác giả không chỉ cung cấp thông tin mà còn chứa đựng tư tưởng, cảm xúc sâu sắc, làm cho văn bản sống động và có ý nghĩa.
• Ngôi kể: Sử dụng ngôi thứ nhất giúp tạo sự gần gũi, kết nối trực tiếp giữa tác giả và người đọc. Các chi tiết thời gian cụ thể ở đầu mỗi đoạn văn làm rõ mạch truyện.
• Tư tưởng và tình cảm: Văn bản thể hiện sự hy sinh và tinh thần dũng cảm của thế hệ trẻ trong thời chiến, gửi gắm lòng biết ơn và tưởng nhớ.
• Liên hệ hiện tại: Qua đó, văn bản khơi dậy trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay trong việc xây dựng và phát triển đất nước, tiếp nối tinh thần kiên cường của những người đi trước.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Văn bản là những trang nhật ký chân thực của nữ bác sĩ Đặng Thùy Trâm, ghi lại cuộc sống gian khổ nơi tuyến đầu chống Mỹ. Những dòng viết kể về công việc đầy khó khăn, thiếu thốn nhân lực, sự hy sinh lớn lao của các thanh niên vì Tổ quốc, cùng những cảm xúc sâu lắng và nỗi nhớ nhà da diết luôn hiện diện trong tâm hồn tác giả.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 84)

Công việc hằng ngày của bác sĩ Đặng Thùy Trâm có gì đặc biệt?

Gợi ý trả lời:

Công việc hằng ngày của bác sĩ Đặng Thùy Trâm rất gian khổ và đầy thách thức. Cô phải đảm đương nhiều nhiệm vụ cùng lúc, từ quản lý bệnh xá đến điều trị và giảng dạy, trong điều kiện thiếu thốn nhân lực và vật chất.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 84)

Chú ý suy nghĩ và ước mơ của tác giả.

Gợi ý trả lời:

Suy nghĩ và ước mơ của tác giả là khát khao được sống trọn vẹn tuổi trẻ tươi đẹp, tận hưởng niềm vui thanh xuân thay vì phải đối mặt với bom đạn chiến tranh.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 84)

Chú ý tình cảm của tác giả đối với gia đình và quê hương.

Gợi ý trả lời:

Dù xa cách gia đình nơi chiến trận, tác giả luôn nhớ về “tiếng nói của miền Bắc” – âm thanh quen thuộc của quê hương. Điều này thể hiện tình yêu sâu đậm dành cho gia đình và quê hương trong lòng tác giả.

Sau khi đọc

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Văn bản trên gồm ba phần, được trích từ ba đoạn khác nhau của Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm nhưng giữa chúng vẫn có mạch lô gích gắn kết nội dung. Em hãy nêu nội dung của từng phần và chỉ ra mạch lô gích gắn kết đó.

Gợi ý trả lời:

Nội dung từng phần:

• Phần 1: Miêu tả công việc hàng ngày của tác giả và câu chuyện về những thanh niên kiên cường, mạnh mẽ, những người anh hùng vô danh trong chiến tranh.
• Phần 2: Sự hi sinh và đánh đổi những ước mơ, hoài bão cá nhân cũng như tuổi thanh xuân để cống hiến cho cuộc chiến.
• Phần 3: Nỗi nhớ nhà da diết và tình yêu quê hương sâu đậm trong trái tim tác giả, cùng sự kiên cường vượt qua những cảm xúc cá nhân để đối mặt với gian khó nơi chiến trường.

Mạch lô-gích gắn kết: Mạch lô-gích được thể hiện qua sự phát triển và đào sâu dần trong suy nghĩ và cảm xúc của tác giả. Từ việc quan sát và suy ngẫm về cuộc sống của những người xung quanh, tác giả dần chuyển sang suy tư về chính mình, về sự đánh đổi và mất mát cá nhân. Cuối cùng, tác giả đi sâu vào tình cảm cá nhân, thể hiện nỗi nhớ nhà và tình yêu quê hương sâu sắc, tạo nên sự gắn kết chặt chẽ trong toàn bộ văn bản.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Hãy chỉ ra những sự kiện và suy nghĩ của tác giả được thể hiện trong từng phần văn bản và nêu nhận xét của em về chủ thể trần thuật. Thực hiện theo bảng sau:

Gợi ý trả lời:

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Tính phi hư cấu của đoạn trích Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm được thể hiện ở những yếu tố nào? Điều đó có tác dụng gì đối với nội dung của văn bản?

Gợi ý trả lời:

• Tính phi hư cấu được thể hiện thông qua các sự kiện có thật mà tác giả trực tiếp tham gia hoặc chứng kiến, được ghi lại với các mốc thời gian và địa điểm rõ ràng (bệnh xá, căn cứ, rừng).
• Tác dụng: Giúp câu chuyện trở nên chân thực và sống động hơn, đồng thời cung cấp cho người đọc những thông tin chính xác về bối cảnh và sự kiện trong câu chuyện, từ đó tạo ra sự kết nối sâu sắc hơn với người đọc.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Hãy chỉ ra một đoạn văn có sự kết hợp thủ pháp miêu tả với trần thuật trong văn bản. Việc sử dụng kết hợp các thủ pháp đó có tác dụng gì?

Gợi ý trả lời:

Đoạn văn sử dụng kết hợp thủ pháp miêu tả với trần thuật: “Thuận vừa mới khóc cha chết, hai chiếc tang còn nặng trên ngực nhưng nụ cười đã trở lại trên đôi môi nhợt nhạt… cũng là một hình ảnh mà mình cần học tập.”

Tác dụng:

• Sự kết hợp giữa miêu tả và trần thuật giúp hình ảnh nhân vật và sự kiện trở nên sinh động, rõ nét hơn trong mắt người đọc.
• Qua đoạn văn, không chỉ kể lại sự kiện, người đọc còn cảm nhận được sâu sắc về hoàn cảnh khó khăn và tính cách mạnh mẽ, lạc quan của các nhân vật như Thuận và Liên. Dù họ đang đối mặt với nỗi đau và gian khổ, nhưng vẫn giữ được nụ cười trên môi, thể hiện sự kiên cường và tinh thần vượt khó, truyền cảm hứng và sức mạnh cho người khác.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Em có suy nghĩ và cảm xúc gì sau khi đọc văn bản? Chi tiết nào trong văn bản để lại ấn tượng đặc biệt đối với em? Vì sao?

Gợi ý trả lời:

• Sau khi đọc văn bản, em cảm thấy rất xúc động và biết ơn sâu sắc đối với những hy sinh âm thầm của các chiến sĩ, y bác sĩ, và người dân trong những cuộc kháng chiến. Chính nhờ sự cống hiến của họ mà chúng ta có thể sống trong hòa bình ngày hôm nay, có điều kiện ổn định để học tập và phát triển.
• Chi tiết khiến em ấn tượng nhất là khi tác giả bày tỏ những tiếc nuối về ước mơ dang dở và tuổi thanh xuân trôi qua giữa khói lửa chiến tranh. Họ đã phải hy sinh những khát vọng cá nhân để đặt lên trên tất cả ước mơ lớn lao của Tổ quốc – giành lại độc lập dân tộc. Chi tiết này khắc sâu hơn về những hy sinh của lớp lớp thanh niên cho sự nghiệp bảo vệ đất nước. Điều đó khiến em cảm thấy cần phải nỗ lực hơn trong học tập và luôn ghi nhớ công ơn của những anh hùng vô danh đã cống hiến tất cả cho tương lai của chúng ta.

Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 86)

Theo em, văn bản trên có ý nghĩa như thế nào đối với thế hệ trẻ ngày nay?

Gợi ý trả lời:

Văn bản mang đến thông điệp mạnh mẽ, khích lệ thế hệ trẻ ngày nay không ngừng vươn lên vượt qua khó khăn, tiếp tục nỗ lực phát triển đất nước, xứng đáng với những hy sinh mà bao thế hệ trước đã bỏ ra để xây dựng nền hòa bình hiện tại. Đồng thời, văn bản cũng là lời nhắc nhở thế hệ trẻ, trong khi tiếp thu những giá trị văn hóa từ thế giới, cần luôn ghi nhớ và trân trọng những giá trị lịch sử, biết ơn những người đã hy sinh để có được cuộc sống hôm nay. Từ đó, chúng ta cần chăm chỉ học tập và làm việc, góp phần đưa đất nước phát triển và sánh vai cùng các cường quốc trên thế giới.

Với những hướng dẫn soạn bài Nhật kí Đặng Thùy Trâm – Cánh diều lớp 12 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.