Đề thi khảo sát đầu năm môn Văn lớp 11 là một trong những bài kiểm tra quan trọng, đánh giá sự chuẩn bị của học sinh sau kỳ nghỉ hè. Đặc biệt, đề số 4 trong các bài thi này thường chứa những câu hỏi hóc búa, yêu cầu thí sinh phải vận dụng kiến thức, kỹ năng phân tích và sáng tạo. Để làm tốt bài thi này, học sinh không chỉ cần nắm vững kiến thức văn học mà còn cần có chiến lược làm bài hợp lý, hợp tác giữa các phần thi lý thuyết và thực hành.
ĐỀ 4
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc đoạn thơ sau:
“Qua cửa Bắc, dừng chân đứng lại
Trông trời, trông đất, trông quê
Mắt chửa cạn lệ chờ con về
Lòng chửa nguôi thương người ra trận.”
(Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn – trích theo văn bia)
Câu 1. Xác định thể thơ của đoạn trích.
Câu 2. Nêu cảm xúc chủ đạo trong đoạn thơ.
Câu 3. Hình ảnh người mẹ thể hiện tình cảm gì?
Câu 4. Nêu suy nghĩ của anh/chị về vai trò của hậu phương trong thời chiến.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm):
Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) về sức mạnh của tình mẫu tử trong chiến tranh và thời bình.
Câu 2 (5,0 điểm):
Phân tích nội dung nhân nghĩa và tinh thần dân tộc trong đoạn trích Bình Ngô đại cáo.
>>>Khám phá thêm: Đề 5 và hướng dẫn làm đề số 5
Hướng dẫn làm đề số 4
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Câu 1. Xác định thể thơ của đoạn trích.
Trả lời: Đoạn thơ trên được viết theo thể thơ lục bát, một thể thơ đặc trưng trong văn học dân gian Việt Nam, với những câu thơ tám chữ và sáu chữ xen kẽ.
Câu 2. Nêu cảm xúc chủ đạo trong đoạn thơ.
Trả lời: Cảm xúc chủ đạo trong đoạn thơ là sự nhớ nhung, lo âu và thương cảm của người mẹ đối với con trai ra trận. Nỗi nhớ da diết và lòng thương xót khắc khoải, trông đợi con trở về, thể hiện tình mẫu tử sâu nặng.
Câu 3. Hình ảnh người mẹ thể hiện tình cảm gì?
Trả lời: Hình ảnh người mẹ trong đoạn thơ thể hiện tình yêu thương vô bờ bến, nỗi nhớ nhung, và lo lắng khôn nguôi. Mẹ chờ đợi con trở về, mắt chửa cạn lệ, lòng chửa nguôi, tất cả đều phản ánh nỗi khắc khoải trong lòng mẹ khi con trai ra trận, tình cảm này thể hiện sự hy sinh và đức hi sinh của người mẹ trong chiến tranh.
Câu 4. Nêu suy nghĩ của anh/chị về vai trò của hậu phương trong thời chiến.
Trả lời: Hậu phương trong thời chiến có vai trò vô cùng quan trọng. Ngoài việc chăm lo sức khỏe, đời sống cho những người chiến sĩ ở tiền tuyến, hậu phương còn là nguồn động viên tinh thần, là điểm tựa vững chắc giúp những người lính vượt qua khó khăn, gian khổ. Tình cảm gia đình, đặc biệt là tình mẫu tử, chính là động lực mạnh mẽ giúp chiến sĩ vững tâm chiến đấu. Những người mẹ, những người vợ, những đứa con nơi hậu phương không chỉ là những người đón nhận sự hy sinh mà còn là tấm gương sáng về sự kiên cường và yêu nước.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm):
Dàn ý:
Mở bài:
Tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng, sâu sắc và vô cùng mạnh mẽ, thể hiện rõ trong mọi hoàn cảnh, đặc biệt là trong chiến tranh và thời bình.
Thân bài:
Trong chiến tranh:Tình mẫu tử trong chiến tranh là nguồn động viên mạnh mẽ, tiếp thêm sức mạnh cho những người con ra trận. Người mẹ không chỉ lo lắng, mong mỏi con trở về mà còn hy sinh rất nhiều để hỗ trợ tiền tuyến. Tình yêu thương vô bờ bến ấy vượt qua mọi gian khó, thử thách của chiến tranh.
Trong thời bình:Khi không còn bom đạn, người mẹ vẫn luôn dõi theo, chăm sóc, yêu thương con cái. Tình mẫu tử là nền tảng để xây dựng gia đình hạnh phúc và xã hội vững mạnh. Nó chính là sự bao dung, đùm bọc trong mọi hoàn cảnh.
Kết bài:
Tình mẫu tử, dù trong chiến tranh hay thời bình, luôn là nguồn sức mạnh vô hình giúp con cái vượt qua khó khăn và vươn lên trong cuộc sống. Đây là tình cảm thiêng liêng, là sức mạnh nuôi dưỡng thế hệ mai sau.
Câu 2 (5,0 điểm):
Dàn ý chi tiết:
Mở bài:
Giới thiệu về tác phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi, một tác phẩm có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử văn học Việt Nam. Trong đó, đoạn trích thể hiện rõ nội dung về nhân nghĩa và tinh thần dân tộc.
Thân bài:
Nhân nghĩa trong đoạn trích:
Nguyễn Trãi khẳng định rằng cuộc kháng chiến chống quân xâm lược là chính nghĩa. Ông cho rằng việc giành lại độc lập, tự do cho dân tộc là hành động đúng đắn và hợp lý, thể hiện tinh thần nhân nghĩa cao đẹp.
Hình ảnh "Lòng ta vẫn buộc vào sông núi" thể hiện sự quyết tâm và lòng trung thành với đất nước, gắn liền với nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.
Sự nhân đạo, nhân nghĩa được thể hiện qua cách ứng xử của các vị lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn với nhân dân và những kẻ xâm lược.
Tinh thần dân tộc:
Tinh thần dân tộc trong đoạn trích là sự đoàn kết, quyết tâm chiến đấu vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Nguyễn Trãi thể hiện rõ quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược, khẳng định bản sắc dân tộc và niềm tự hào về văn hóa, truyền thống của đất nước.
"Gươm mài đá, đá núi cũng mòn" thể hiện sức mạnh bền bỉ và kiên cường của dân tộc Việt Nam, sẵn sàng chiến đấu đến cùng để bảo vệ sự sống còn của đất nước.
Kết bài:
Nội dung nhân nghĩa và tinh thần dân tộc trong Bình Ngô đại cáo không chỉ thể hiện lòng yêu nước mãnh liệt mà còn phản ánh sâu sắc những giá trị văn hóa, đạo lý của dân tộc Việt Nam trong cuộc chiến đấu chống xâm lược.
Với những hướng dẫn chi tiết và chiến lược làm bài rõ ràng, việc hoàn thành đề số 4 trong đề thi khảo sát đầu năm môn Văn lớp 11 không còn là thử thách quá lớn. Quan trọng hơn, qua mỗi lần làm bài, học sinh sẽ rút ra được những bài học kinh nghiệm quý giá, giúp cải thiện khả năng phân tích văn học và viết văn. Để đạt kết quả tốt, sự kiên trì và luyện tập là chìa khóa để vượt qua mọi thử thách trong bài thi.